Social Networks

Τα social networks αν το καλοσκεφτεί κανείς επί της ουσίας, δεν ήταν κάτι το ξαφνικό στη ζωή μας. Και δεν αναφέρομαι στην ιστορική τους διαδρομή. Πάντα υπήρχε η ροπή τού ανθρώπου προς την «κοινωνικοποίηση», με όποια έννοια και αν συνοδεύτηκε αυτή η λέξη κατά καιρούς στους διάφορους χώρους. Πάντα ήθελε να μαθαίνει για τις ζωές των άλλων, πάντα τον έθελγε η παρατήρηση των ξένων δραστηριοτήτων, αλλά ίσως περισσότερο από όλα τον ευχαριστούσε να είναι ο ίδιος αντικείμενο παρατήρησης, έχοντας την αίσθηση (ή την ψευδαίσθηση) ότι μπορεί να ορίζει το μέγεθος της δικής του κλειδαρότρυπας. Εκεί στηρίχθηκε η επιτυχία των social networks, των ιστοσελίδων που ωθούν τους χρήστες τού ίντερνετ σε μια διαδικασία προβολής τής ζωής και της δραστηριότητάς τους, αλλά και την παρακολούθηση των υπολοίπων. Δημιουργήθηκε σταδιακά ένα σύμπαν που διαρκώς διαστέλλεται, παράλληλο προς την πραγματική ζωή, όπου μικροί και μεγάλοι δικτυώνονται κοινωνικά, ενημερώνονται, συστήνονται ρυθμιζόμενα και δραστηριοποιούνται ανάλογα με τις ανάγκες και τις προθέσεις τους. 

Οι εφαρμογές που προσφέρονται μέσα από ένα social network είναι πολλές και απευθύνονται σε ένα μεγάλο εύρος χρηστών. Οι καλλιτέχνες και κυρίως οι μουσικοί, δεν θα μπορούσαν να μείνουν έξω από τις εξελίξεις και είναι λογικό. Την εποχή που η δισκογραφία πνέει τα λοίσθια, τα γραφεία προβολής έχουν μειωθεί δραματικά και οι δισκογραφικές εταιρίες αναλαμβάνουν χρέη μάνατζερ σε μια προσπάθεια να μειώσουν το κόστος επιβίωσης, οι καλλιτέχνες και δη οι νέοι, παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους. Η ευκαιρία εντοπίστηκε από την αρχή∙ ο καθένας αναλαμβάνει την προβολή του, φτιάχνει μόνος του το καλλιτεχνικό του προφίλ, συστήνεται, παρουσιάζει και διαμοιράζει τη δουλειά του στο ευρύ κοινό, το οποίο ούτως ή άλλως πια… τριγυρίζει κάπου εκεί. Κι όλα αυτά δωρεάν, με ένα κλικ και μερικές ευχάριστες ώρες μπροστά στην οθόνη, αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς μας εδώ και χρόνια. 

Ενώ αρχικά η δραστηριότητα αυτή λάμβανε χώρα σε σελίδες ειδικευμένες στο να δίνουν δωρεάν βήμα σε καλλιτέχνες, όπως το myspace και οι απόγονοί του (βλ. jumpingfish), φάνηκε πως το target group ήταν αρκετά περιορισμένο. Το κενό καλύφθηκε και ο ορίζοντας άνοιξε εντυπωσιακά με τη διάδοση τού Facebook, το οποίο στάθηκε πιο εύχρηστο, πιο ευχάριστο και πιο προσιτό σε όλους. Οι καλλιτέχνες πλέον αποτελούν κομμάτι της υπόλοιπης κοινωνίας των μελών, έχοντας πρόσβαση σε ένα ευρύ κοινό διαφορετικών ακουσμάτων, έχοντας τη δυνατότητα εύκολα και γρήγορα να δημιουργήσουν ανοιχτά groups και fun pages που αφορούν τη δουλειά τους, να οργανώσουν events, να προσκαλέσουν με ένα κλικ όλους τους φίλους τους (και μη), να οργανωθούν σε ομάδες με βάση το είδος που υπηρετούν ή προτιμούν ως ακροατές και να μοιραστούν τις εντυπώσεις τους από όπου κι αν παραβρέθηκαν. Πέρα από την ευκολία στην ενημέρωση των γεγονότων, καθένας μπορεί να έχει μια μεγάλη ποικιλία πληροφοριών για τον καλλιτέχνη που τον ενδιαφέρει, πλέον όχι μόνο για τη δουλειά του. Συναυλίες, εκθέσεις, ομιλίες, κείμενα, απόψεις, πάρτι αλλά και παρεΐστικες συγκεντρώσεις βγαίνουν ηθελημένα σε κοινή θέα έλκοντας το κοινό που υπό άλλες συνθήκες δεν θα είχε πρόσβαση σε ανάλογες «ειδήσεις»∙ το τερπνόν μετά του ωφελίμου. Η εικόνα τού ακροατή για τον καλλιτέχνη από μονοδιάστατη (καλλιτεχνική δραστηριότητα) γίνεται πολυδιάστατη και σφαιρικότερη (προσωπικότητα) κι αυτό οδηγεί στο να αναπτυχθεί μια σχέση προσωπική και άμεση, σχεδόν φιλική στο βαθμό που αμφότεροι το επιτρέπουν. Τα προσωπικά μηνύματα ανάμεσα στον καλλιτέχνη και το κοινό του είναι πλέον κάτι το αυτονόητο και το καθημερινό. Στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων οι αποστάσεις, έχουν ελαχιστοποιηθεί, η διαμεσολάβηση τρίτων έχει τελειώσει, φέρνοντας τις δύο πλευρές κοντύτερα και ανανεώνοντας συνεχώς το ενδιαφέρον για ό,τι νέο προκύπτει. Ακόμα και καλλιτέχνες με αποστροφή σε τέτοιου είδους πρακτικές, σχεδόν αναγκάζονται να ακολουθήσουν το μονόδρομο, ερχόμενοι πιο κοντά στο κοινό που τους στηρίζει, προσαρμοζόμενοι έτσι στις ανάγκες της εποχής και της επικοινωνίας. 

Όλα αυτά βεβαίως όσο εντυπωσιακά ή ελκυστικά κι αν είναι, αφορούν το επικοινωνιακό σκέλος το οποίο αλλάζει συνήθειες και μεθόδους ανάλογα με την εποχή και την τεχνολογία. Η ουσία των πραγμάτων δεν παύει να βρίσκεται στην πρώτη ύλη, στα ίδια τα τραγούδια και αυτά είναι που μένουν, με όποιο τρόπο κι αν έχουν κοινοποιηθεί. Εξάλλου η ιστορία μάς έχει αποδείξει ότι εν τέλει εκείνο που δικαιώνεται στην τέχνη είναι η αξία και όχι η υπεραξία. 

***

Τρεις νέοι και ταλαντούχοι καλλιτέχνες 

μας μιλούν για τη σχέση τους με τα social networks. 

                                                

Δημήτρης Μαραμής (συνθέτης)

Από τη στιγμή που άρχισε το θερμόμετρο της δημοτικότητας ενός καλλιτέχνη να εξαρτάται από την δυναμικότητα τού μάρκετινγκ που διαθέτει, κι όχι από την ίδια την αξία του έργου του, τότε άρχισαν να μπερδεύονται τα πράγματα. Κέρδιζε ο μουσικός που είχε χρυσοπληρώσει τη διαφήμιση και δεν κέρδιζε ο μουσικός που είχε γράψει την καλύτερη μουσική. Το διαδίκτυο, αρχικά εμφανίστηκε ως ο απόλυτος πειρατής και καταστροφέας της δισκογραφίας. Μετά πήρε το ρόλο του μέσου όπου μπορούσε ο δημιουργός να επικοινωνήσει με κάποιον τρόπο την παραγωγή του. Σε αυτά τα αδιέξοδα που δημιουργήθηκαν, πιστεύω - ως ένα βαθμό – ότι το ίντερνετ βοήθησε κάποιους ανθρώπους να αποκτήσουν ένα βήμα για να διαδώσουν τα ηχογραφήματά τους και τις απόψεις τους. Συγκεκριμένα: facebook, twitter, jumpingfish κ.α. Θα είναι λάθος, όμως,  να πιστέψουμε ότι αυτά και μόνο αρκούν. Απλά είναι ακόμα ένα εργαλείο στη διάδοση μιας φωνής. Θέλει όμως προσοχή να μην παρασυρθεί κάποιος στην ψευδή εικόνα επικοινωνίας που πολλές φορές δημιουργείται. Δεν παύει να είναι ένας εικονικός κόσμος, κι όχι αληθινός. Τίποτα δεν θα αντικαταστήσει τα μάτια που κοιτιούνται όταν άνθρωποι επικοινωνούν, και την αλήθεια της φωνής όταν απευθύνεται σε μία άλλη. Το ηλεκτρικό ρεύμα δεν αντικαθιστά με τίποτα το αίμα.

Μαριέττα Φαφούτη (τραγουδοποιός)

Στο Facebook με έγραψε με το ζόρι ο φίλος μου ο Μάριος, πριν ακόμα γίνει πολύ γνωστό. Εμένα πάλι καθόλου δεν μου άρεσε. Μου φαινόταν πολύ μπερδεμένο και χωρίς κανένα νόημα. Που να ήξερα πως λίγα χρόνια αργότερα, το Facebook θα γινόταν ένα από τα πιο δυνατά οχήματα προβολής των τραγουδιών μου. Λοιπόν, είναι σχεδόν μαγικό με πόση ταχύτητα μπορεί να μεταδοθεί μία πληροφορία. Και ξαφνικά βρίσκεσαι γεμάτος από χαρά ακούγοντας λόγια ζεστά από ανθρώπους που δεν σε ξέρουν και δεν θέλουν να κερδίσουν τίποτα απολύτως από εσένα. Και κάπου εκεί εύχεσαι να υπήρχαν και άλλες λέξεις εκτός από το «ευχαριστώ» για να εκφράσεις την ευγνωμοσύνη και τη συγκίνησή σου. Στη δική μου περίπτωση η αρχή έγινε όταν έκανα post στο προφίλ μου το τραγούδι «Don't stop» από το νέο μου δίσκο. Πρώτα άρχισαν να το ανεβάζουν στο προφίλ τους οι φίλοι μου. Ύστερα οι φίλοι των φίλων.. Και μετά οι φίλοι, των φίλων, των φίλων. Και ξαφνικά χωρίς να το περιμένω μία αλυσίδα υποστήριξης άρχισε να δημιουργείται. Θα μου πεις, είχες και τη «Fan Page», αλλά δεν συνέβη και με αυτή το ίδιο. Θα απαντήσω λοιπόν, πως είναι πολύ πιο εύκολο να πατήσεις το play σε ένα post για να δεις τι κρύβει, από το να μπεις σε μία fan page και να ψάξεις για τον εκάστοτε καλλιτέχνη. Βέβαια η «Fan Page» έχει το άλλο το καλό. Μπορείς να στέλνεις Updates σε όλους τους fan μαζί. Να τους ενημερώνεις για τα live και την πορεία της δουλειά σου. Όλα αυτά με μέτρο βέβαια για να μη γίνεσαι κουραστικός.  Και ύστερα είναι όλα αυτά τα friend requests που συνοδεύονται από ευγενικά μηνύματα και σου κλέβουν την καρδιά. Η αλήθεια είναι πως το Facebook δεν έχει μόνο θετικά στοιχεία, και σίγουρα δεν παύει να είναι μία επιχείρηση. Όμως, όσο και αν προσπαθώ να αποστασιοποιηθώ, δεν παύω να αισθάνομαι αυτό: με όλα τα κουτσά και τα στραβά που έχει, πρέπει να παραδεχτώ ότι το Facebook έβαλε και εκείνο το χεράκι του ώστε να ταξιδέψει η μουσική μου πιο μακριά και να έρθω σε επαφή με ανθρώπους που ίσως να μην γνώριζα ποτέ. Και γι’ αυτό το ευχαριστώ.

Μαρία Παπαγεωργίου (τραγουδίστρια)

Οι ιντερνετικές εξελίξεις πάντα με βρίσκουν καθυστερημένα: ένα ξεθωριασμένο MySpace που «τίμησα» με την παρουσία μου πριν λίγους μήνες, δύσχρηστο και φορτικό από τα πολλά μηνύματα «αγνώστων» φίλων , και ένα twitter που λογικά θα πληκτρολογήσω σε… λίγα χρόνια. Με το Facebook (με το οποίο γνωρίστηκα μια νωχελική μέρα) περιέργως συγχρονίστηκα. Ομολογώ ότι έχει αλλάξει τον τρόπο που επικοινωνώ, όχι μόνο με τους ανθρώπους της δουλειάς μου ή με αυτούς που μοιραζόμαστε τις μουσικές μας προτιμήσεις, αλλά και με τους πολύ καλούς μου φίλους. Το αν αυτό είναι καλό ή κακό κρίνεται στο πώς γίνεται η χρήση του κάθε διαδικτυακού χώρου. Είναι ωραίο να μοιραζόμαστε σκέψεις στα προφίλ, σχόλια και εμπνεύσεις στα blogs, ξέρουμε όμως άραγε να σταματάμε; Ένας νέος δημιουργός που ζει πλέον σε ένα σύστημα ανήμπορο να σηκώσει το καλλιτεχνικό του βάρος, έχει ανάγκη να φτιάξει τη δική του μικρή ομάδα. Αυτή θα τον στηρίξει και αυτή θα τον διορθώσει. Μου αρέσει που το κοινό και ο καλλιτέχνης έρχονται κοντά, μου αρέσει που αρχίζουν τα πράγματα να γίνονται πιο οικεία και να απομυθοποιούνται, αρκεί να υπάρχει πάντα σαφής διαχωρισμός ανάμεσα στο «οικείο» και το «προσωπικό». οι καλοί ιντερνετικοί μου φίλοι είναι πολλοί και σταθερά δίπλα μου. Από κει και πέρα είναι θέμα αντίληψης, μέτρου και ιδιοσυγκρασίας πώς αυτοί οι άνθρωποι μπλέκονται ουσιαστικά στη ζωή μου. Αναζητώ την επικοινωνία σε ανώτερα επίπεδα έξω από μία οθόνη. Χαίρομαι όμως να συνομιλώ με ανθρώπους που μας δένουν κοινά σημεία, ακόμα κι αν η σχέση μας μείνει σε μια γλυκιά καλημέρα.

*Πρώτη δημοσίευση Δίφωνο

Ιανουάριος 2011.