Συνέντευξη με την Τάνια Τσανακλίδου

Η παρουσία της επί σκηνής μοιάζει με μια φλόγα που όσα χρόνια κι αν περάσουν δεν λέει να κοπάσει. Ακόμα και αν τον τελευταίο καιρό έχει επιλέξει συνειδητά να μην εμφανίζεται πολύ, ακόμα και αν όπως ισχυρίζεται περνάει μια φάση συλλογισμού και εσωστρέφειας, η Τάνια Τσανακλίδου μας αποκαλύπτεται πλήρως και ειλικρινώς μέσα από ακόμα μία ζωντανή ηχογράφηση με τη συνοδεία τριών ακουστικών οργάνων. Το «Παλιές αγάπες & λόγια μεθυσμένα» κυκλοφόρησε πρόσφατα σε διπλό cd. Με την αφορμή αυτή βρεθήκαμε απέναντί της ανακαλύπτοντας τους φόβους και τις αλήθειες μιας «ηθοποιού που απλά της αρέσει να τραγουδάει». 

Σε σχέση με τα χρόνια που βρίσκεστε στο ελληνικό τραγούδι οι δίσκοι σας δεν είναι και τόσοι πολλοί. Εκείνο που προκαλεί απορία είναι γιατί έχετε τόσες πολλές ζωντανές ηχογραφήσεις. Μέτρησα πέντε. 

Πάντα το λάιβ μου άρεσε περισσότερο. Το στούντιο δεν το άντεχα στο παρελθόν- τώρα τα πράγματα έχουν αλλάξει μέσα μου- δεν μπορούσα να τραγουδήσω χωρίς κόσμο. Έπρεπε να περάσουν πολλά χρόνια με πολλή αγωνία και πολύ πυρετό για να μπορέσω να εκτιμήσω τη δουλειά που γίνεται σε ένα στούντιο. Τις ηχογραφήσεις άρχισα να τις απολαμβάνω μετά το «Μαμά γερνάω» γιατί εκεί για πρώτη φορά συνδέθηκα με ανθρώπους που μου ενέπνεαν ασφάλεια.

Έχουμε λοιπόν στα χέρια μας μια νέα ζωντανή ηχογράφηση, η τρίτη κατά σειρά στο Μετρό, η δεύτερη με τους ίδιους ακριβώς συντελεστές, στο ίδιο ακριβώς κλίμα. 

Καταρχήν αξίζει να σημειώσουμε ότι αυτή η παράσταση είχε βιντεοσκοπηθεί για να γίνει DVD, όμως με το πέρασμα του χρόνου εγκατέλειψα την ιδέα. Μάλλον ξεχάστηκα. Όταν πήγα λοιπόν στην εταιρία για να βγει η Προσωπογραφία, με ρώτησαν αν έχω τίποτε άλλο στα σκαριά και ακούγοντας την ύπαρξη της βιντεοσκόπησης, ενδιαφέρθηκαν. Τελικά, ο παραγωγός μου, ο Γιώργος Μακράκης προτίμησε να βγει σε cd. Τόσο απλά. Δεν υπήρξε δηλαδή κάποια βαθύτερη ανάγκη που κίνησε τα πράγματα. 

Ο δίσκος αυτός δεν μπορεί να θεωρηθεί και μια ευκολία για εσάς;

Είναι όντως μια φοβερή ευκολία. Αν δούλευα φέτος, αν παίζαμε ζωντανά, πιθανόν να το συνδυάζαμε με κάτι ακόμα. Από τη στιγμή όμως που δεν θα βγω στη σκηνή, σκέφτηκα εκείνους που έρχονται στις παραστάσεις περιμένοντας από εμάς κάποια πράγματα. Μέσα στα χρόνια πίστεψα πολλές φορές ότι είμαι μόνη μου. Όμως κατάλαβα ότι υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που παρηγορούνται ακούγοντάς μας να τραγουδάμε και όταν δεν το κάνουμε στεναχωριούνται. Περισσότερο το είδα ως ένα δώρο για όλους αυτούς, μιας κι εμένα δεν μου στοίχισε απολύτως τίποτα. Δεν φιλοδοξώ κάτι από αυτό τον δίσκο, δείτε το σαν μια καταγραφή της δουλειάς μου. 

Πολύ αυθόρμητα όλα αυτά, όπως και η ηχογράφηση που ακούμε. Απευθείας αποσπάσματα και παρλάτες από το πρόγραμμα. 

Αυτή η ηχογράφηση δεν υπέστη ούτε μία επεξεργασία στο στούντιο. Γενικά δεν μου αρέσει να επεμβαίνω στις ζωντανές ηχογραφήσεις των προγραμμάτων μου. Στο προηγούμενο live για παράδειγμα κάνω ένα σαρδάμ διαβάζοντας το κείμενο «Στα φανάρια των δρόμων». Δεν θεώρησα ότι έπρεπε να το διορθώσω. Αν το επεξεργαστείς στο στούντιο χάνεται κάτι από την ουσία. Μου αρέσει η αίσθηση να κλείνεις τα μάτια σου και να νομίζεις ότι ζεις εκείνη τη βραδιά. Μπορεί να βγουν και κάποιες υπερβολές στην ηχογράφηση, αλλά δεν με πειράζει. 

Η υπερβολή εξάλλου είναι ένα στοιχείο που σας χαρακτηρίζει ως προσωπικότητα. 

Ξέρετε, με ενοχλεί πια η υπερβολή. Μεγάλωσα και ωρίμασα και την θεωρώ περιττή. Έχω συνεχώς στο μυαλό μου ότι θα ήταν πολύ καλύτερα αν δεν μου ξέφευγαν κάποια πράγματα πάνω στη σκηνή. 

Αυτή η υπερβολή όμως κάνει την ατμόσφαιρα πιο θεατρική. 

Ποτέ δεν αισθάνθηκα εντελώς τραγουδίστρια. Σπούδασα θέατρο, ξεκίνησα από εκεί και ακόμα αισθάνομαι ηθοποιός. Βάζω τα πάντα σε ένα πλαίσιο θεατρικό την ώρα που στήνω το λάιβ μου∙ πάντα υπάρχει χώρος, θερμοκρασία, αποδέκτης. Σαν μια συνομιλία με το κοινό. Αυτή η διαδραστικότητα βέβαια δεν είναι πάντα επιτυχημένη. Στις καλές βραδιές ο κόσμος σε αγκαλιάζει. Υπάρχουν και βραδιές που δεν καταφέρνουμε να τον πάρουμε μαζί μας και είναι φυσικό. Τότε δεν περνάει καλά ούτε ο κόσμος ούτε εμείς. 

Σας ακούμε να μιλάτε για την ηλικία σας, να γελάτε με τα κιλά σας, να αυτοσαρκάζεστε. 

Είναι πολύ οδυνηρή η πραγματικότητα του εαυτού μας, αν δεν γελάσεις μαζί της πώς θα την ξεπεράσεις; 

Σας πειράζει ο χρόνος που περνά;

Νόμιζα ότι δεν θα με πείραζε, αλλά τελικά με σοκάρει. Φόρεσε στην καρδιά μου ένα είδος φόβου. Κάποτε ένιωθα ατρόμητη. Αυτό έχει να κάνει και με τα πράγματα που βιώνουμε καθημερινά∙ αυτή η παλιοκοινωνία κατάφερε και μου μετέδωσε τον φόβο. Είμαι ένας ελεύθερος άνθρωπος και ο φόβος είναι τρομερή σκλαβιά. Όταν γερνάς, αισθάνεσαι ότι θα φτάσει μια στιγμή που δεν θα έχεις αυτάρκεια. Για παράδειγμα, πριν ένα χρόνο έτυχε να πέσω και να χτυπήσω το χέρι μου και το πόδι μου και αυτή η ξαφνική ανημπόρια με αναστάτωσε απίστευτα, σκέφτηκα πως η ζωή μου ίσως να συνεχίσει κάπως έτσι. Έπειτα συνέβησαν όλα αυτά που συμβαίνουν ακόμα στην κοινωνία μας. Είμαι πολύ απαισιόδοξη για το τι πρόκειται για συμβεί. Νόμιζα ότι είχα δυνατότερες αντιστάσεις, αλλά νικήθηκα. Ίσως επί σκηνής να φαίνομαι δυνατή και ανεξάρτητη, αλλά πολύ φοβάμαι ότι κάποια στιγμή όλο αυτό θα το χάσω. 

Ο χρόνος περνά λοιπόν. Τι αφήνει πάνω στην Τάνια; Πέρα από τον φόβο. 

Φέρνει άσχημα αλλά φέρνει και όμορφα πράγματα. Δεν είναι τόσο οι αναμνήσεις, αλλά ο τρόπος που χαράσσεται η ζωή επάνω μας και μας αλλάζει. Μάλλον προς το καλύτερο, αν εξαιρέσουμε τον φόβο. Νομίζω ότι ως άνθρωπος έχω γίνει καλύτερος. 

Να υποθέσω ότι η αυτοκριτική είναι στην ημερήσια διάταξή σας…

Ναι, είναι η διαστροφή μου. Από τα πράγματα που ήθελα να κάνω στη ζωή μου τα περισσότερα τα κατάφερα. Μου έχει διαφύγει όμως κάτι που δεν το είχα αρχικά στο πρόγραμμα και αυτό δεν είναι η οικογένεια. Είναι η περιπλάνηση, τα ταξίδια. Θα ήθελα να πάρω το δισάκι μου και να ταξιδέψω μόνη μου για το άγνωστο με το πρώτο τραίνο που θα βρω. Τελικά κόλωσα και δεν το έκανα. Τώρα μάλλον είναι αργά. 

Πώς εκτονώνεστε;

Δεν εκτονώνομαι. Η μόνη μου εκτόνωση είναι η σκηνή, αλλά πλέον δουλεύω λίγο. Αυτή την περίοδο σκέφτομαι και οι σκέψεις μου είναι στενάχωρες. 

Τις καταγράφετε;

Όχι, αλλά είμαι έτοιμη να το κάνω. Παλιά έγραφα. Κάποτε είχα γράψει μερικά τραγούδια, αλλά όχι με επιμέλεια. Δεν θέλω πια ορμή, θέλω να είμαι αυστηρή με τον εαυτό μου. Και με όλους. 

Είστε από εκείνους που ισχυρίζονται ότι δεν κυκλοφορούν καλά τραγούδια. Να μια αυστηρότητα. 

Ισχυρίζομαι ότι δεν υπάρχουν τραγούδια που να με αφορούν ερμηνευτικά. Στην Προσωπογραφία βρέθηκαν μερικά που ήθελα πολύ να τα πω και τα ευχαριστήθηκα πολύ και στα λάιβ. 

Αναρωτιέμαι αν διαβήκατε ποτέ το σύνορο της ματαιοδοξίας. 

Πολλές φορές. Μόνο στις παλιές μου φωτογραφίσεις να ρίξετε μια ματιά θα το καταλάβετε. Είναι και το επάγγελμα τέτοιο: και να μην είσαι ματαιόδοξος, η έκθεση στο φως σε οδηγεί προς τα εκεί. Πάτησα φρένο όμως πολλές φορές και μάλιστα κάνοντας στροφή 180 μοιρών. Είχα βέβαια την τύχη να μην κάνω ποτέ μεγάλη εμπορική επιτυχία. Η μεγάλη επιτυχία είναι τρομοκράτης. Τρελαίνονται όλοι μαζί σου, μετά τρελαίνεσαι κι εσύ, σε πιάνει το άγχος για το τι θα κάνεις στο επόμενο βήμα. Κατάφερα να οδηγήσω τη ζωή μου εκεί που ήθελα. Έτυχε να την πάω και σε μέρη που τελικά δεν μου άρεσαν και μόλις το συνειδητοποίησα άλλαξα δρόμο. 

«Η τέχνη είναι το παιδί του φόβου και τις ανάγκης», έχετε δηλώσει. Ο μεγαλύτερος φόβος και η μεγαλύτερη ανάγκη της Τάνιας;

Η μεγαλύτερη ανάγκη μας είναι η αγάπη. Ένα αίτημα αγάπης είναι αυτό που μας οδηγεί, που μας οπλίζει με το κουράγιο να εκτεθούμε στον κόσμο. Νομίζω ότι αν ήμασταν χορτασμένοι από αγάπη δεν θα είχαμε λόγο να κάνουμε τέχνη. Με την τέχνη ξορκίζεις το φόβο. Κάπως έτσι γεννήθηκε το τραγούδι. Εκείνο που βλέπω ωστόσο είναι πως από το ’80 και μετά περάσαμε σε μία κοινωνία της γκλαμουριάς και του life style. Το παν είναι να είσαι «in» και η απόλυτη αξία το φαίνεσθαι. Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι η τέχνη όταν εξυπηρετεί το φαίνεσθαι δεν μπορεί να δημιουργήσει σπουδαία πράγματα, δεν εκφράζει τις βαθύτερες ανάγκες μας, μένει στις ψεύτικες.

Μια σκληράδα τη βγάζετε η αλήθεια είναι…

Το ξέρω. Έχω αποφασίσει να είμαι πολύ σκληρή με τους ανθρώπους που αγαπάω γιατί κατάλαβα ότι η αγάπη πέρα από παρηγορητική είναι και ανελέητη. 

Μια άλλη αλήθεια είναι ότι έχετε δώσει πάμπολλες συνεντεύξεις και έχετε απαντήσει σε δύσκολες ερωτήσεις, ακόμα και προσωπικές. 

Δεν φυλάγομαι. Αν με ρωτήσετε κάτι θα σας απαντήσω ευθέως. Ούτε κάνω δεύτερες σκέψεις, ότι οι απαντήσεις δεν με συμφέρουν. Τις κάνω εκ των υστέρων και σκέφτομαι ότι έχω πει και πολλές μαλακίες. Βέβαια, κοιτώντας προς τα πίσω, βλέπω ότι μου βγήκε σε καλό, ότι οι άνθρωποι με εμπιστεύονται τουλάχιστον εκείνοι που χρειάζομαι εγώ να με εμπιστευτούν και να με αγαπήσουν. Έχω συλλάβει τον εαυτό μου να κάνει πολλά πράγματα επίτηδες, για να με αγαπήσουν και αυτό έχει μια δόση απελπισίας. Θα ήθελα να μην το είχα. Αλλά το έχω. Είναι το έλλειμμα αγάπης που λέγαμε. 

Το Μαμά γερνάω, έχει φέρει στα μάτια πολλών ανθρώπων δάκρυα. Έχετε σκεφτεί πώς θα αντιδρούσε η μαμά σας αν σας άκουγε να το τραγουδάτε;

Μόλις το ηχογράφησα πήγα στον τάφο της και το έβαλα στο τέρμα. Αυτά είναι πράγματα που δεν θα τολμούσα να τα πω στη μαμά μου όσο ζούσε. Απελευθερώνεσαι όμως όταν το κάνεις. Με τη μαμά μου ήμασταν ίδιες, γι’ αυτό είχαμε και πολλές κόντρες. Πιθανότατα να με έπαιρνε αγκαλιά και να έκλαιγε. Κι εγώ, ως αντιδραστική θα θύμωνα. Η μητέρα μου ήταν ένας πολύ καλός άνθρωπος. 

Αν είχατε μια κόρη και το τραγουδούσε σε εσάς;

Κάπως έτσι. Κάθε φορά που το τραγουδάω, υπάρχουν κάτι παράξενα ζευγάρια ανθρώπων από κάτω που αγκαλιάζονται και κλαίνε. Είναι μαμάδες με τις κόρες τους. Αυτό με συγκινεί πολύ βαθειά, αισθάνομαι ότι και τίποτα άλλο να μην είχα κάνει, μόνο και μόνο αυτό είναι μεγάλη ευτυχία για μένα. Δεν το έκανα εγώ, το έκανε το τραγούδι. Εγώ έγινα ο καταλύτης για να συμβεί. 

Θέλετε να κλείσουμε με την πιο μεγάλη σας αλήθεια, κυρία Τσανακλίδου;

Φοβάμαι. Αυτό σημαίνει ότι μάλλον έχω χάσει την ελευθερία μου. Κι αυτό ξέρετε πώς ξεπερνιέται; Με έναν μεγάλο ηρωισμό. Από παιδί ήθελα να είμαι ήρωας, όχι καλλιτέχνης. Μην νομίζετε ότι οι ήρωες δεν φοβούνται. Απλά κάποια στιγμή υπερβαίνουν τον εαυτό τους. Για να ξεπεράσω το φόβο μου ίσως θα πρέπει να κάνω κάποια ηρωική πράξη την οποία ακόμα αναζητώ.  

*Πρώτη δημοσίευση Δίφωνο,

Μάρτιος 2011.