Οι νέοι ποιητές της πιο σκληρής εποχής

Τριάντα δημιουργοί ηλικίας έως τριάντα ετών συναντιούνται 

στην ανθολογία που επιμελήθηκαν 

ο Γιώργος Μπλάνας και ο Ντίνος Σιώτης

Της Τιτικας Δημητρούλια

Είναι όλοι τους ώς τριάντα χρόνων. Κάποιοι έχουν μόλις κλείσει τα είκοσι. Οι περισσότεροι είναι πάνω από είκοσι πέντε. Κάποιοι κοντεύουν τα τριάντα και γράφουν απ’ τα είκοσι. Ολοι γράφουν ποίηση και μάλιστα κάμποσο καιρό τώρα. Σπουδάζοντας, κάνοντας μεταπτυχιακά, διδακτορικά, δουλεύοντας. Πολλοί ζουν στην Ελλάδα και αρκετοί εκτός. Κάποιοι εντός και εκτός. Οι περισσότεροι είναι Αθηναίοι στην καταγωγή και ζουν στο κλεινόν άστυ. Οι περισσότεροι είναι άντρες επίσης, οι γυναίκες είναι σχετικά λιγοστές – παρότι η δική μου αίσθηση είναι ότι οι νέες ποιήτριες είναι και πολύ περισσότερες. Πολλοί μεταφράζουν και είναι έντονη η επίδραση της αγγλοσαξονικής κουλτούρας, συγκαλύπτει σχεδόν τις άλλες, όπως συνέβαινε κάποτε με τη γαλλική. Ορισμένους τους ξέρουμε από τις πρώτες ανθολογίες των νεότερων ποιητών: τον Ζήση Αϊναλή, το Μιχάλη Παπαντωνόπουλο, την Εύη Μπούκλη, την Ελλη Παπαγεωργίου, τον Χάρη Ψαρρά, τον Νίκο Βιολάρη, τον Νικόλα Ευαντινό· από τη δίγλωσση, ελληνοαγγλική, ανθολογία «Hellenica: το καινούργιο εντός και πέραν της γλώσσας» (Γαβριηλίδης, 2009) που συγκέντρωσε το 2009 τους νέους ποιητές· και από τη γαλλική του Μισέλ Βόλκοβιτς «12 jeunes poetes» που εκδόθηκε το φθινόπωρο του 2010. Σήμερα, συναντιούνται όλοι στην ανθολογία που επιμελήθηκαν ο Γιώργος Μπλάνας και ο Ντίνος Σιώτης, «30 έως 30». Είναι τριάντα ποιητές ως τριάντα χρόνων και γράφουν στην πρώτη δεκαετία της νέας χιλιετίας.

Το συνεχές της ποίησης

Τον Απρίλιο του 2008 κάναμε μια πρώτη καταγραφή του ποιητικού τοπίου των νεότερων στις ίδιες αυτές σελίδες της εφημερίδας (6.4.2008), μιλώντας εν θερμώ, με όλα τα ρίσκα που ενέχει κάτι τέτοιο. Είχαμε επίγνωση ότι όπως έλεγε κι ο Τέλλος Αγρας στο τέλος της εισαγωγής του στην ανθολογία «Οι νέοι»: «ο καιρός θα ξεχωρίση». Αυτός ο καιρός, με «τις ιδιότροπες παλιμβουλίες του» σίγουρα δεν έχει ακόμα αποφανθεί. Αλλά τα τρία αυτά χρόνια που περάσαν από τότε οι νέοι ποιητές, εικοσάρηδες, τριαντάρηδες, σαραντάρηδες, συναντιόντουσαν μεταξύ τους και με τους πρεσβύτερους στα καφέ και στα μπαρ όπου διάβαζαν ποιήματά τους ή έκαναν ευφάνταστες περφόρμανς με μεγαλύτερη ή μικρότερη επιτυχία. Συνέχισαν να φτιάχνουν τα δικά τους περιοδικά, το φρι-πρες ποιητικό σκεύος «Τεφλόν», το «Κουκούτσι» και άλλα πολλά. Μέσα σ’ αυτά τα τρία χρόνια, όσο κι αν είναι λίγα, δεν δημιουργήθηκε στιγμή κενό, μια εντύπωση υποχώρησης της ποιητικής παραγωγής όπως στα μέσα της δεκαετίας του 1990, αντίθετα ήταν έντονη η αίσθηση ενός continuum, ενός συνεχούς ποιητικού, όπου δημιουργούν ποιητές με ελάχιστα κοινά και μεγάλες διαφορές.

Αυτό το συνεχές βεβαίως δεν μπορεί να αποτυπωθεί στην ολότητά του. Ο Ντίνος Σιώτης στην εισαγωγή του ανεβάζει τον αριθμό των νέων κάτω από 30 που γράφουν ποίηση στους 200 περίπου. Είναι βέβαιο ότι είναι ακόμη περισσότεροι, όπως πολλοί περισσότεροι είναι οι νέοι ποιητές άνω των τριάντα. Αρκεί να διαβάσει κανείς τα περιοδικά λογοτεχνικά και πολιτιστικά, που διαρκώς πληθαίνουν, να αναζητήσει ομαδοποιήσεις, την «Ομάδα Από Ποίηση» (Γαβριηλίδης, 2010), το Poetry now, διακαλλιτεχνικές και περισσότερο θεωρητικές συσσωματώσεις σε νέους χώρους όπως το salon de vortex, που «σκοπεύει στην παρουσίαση και  ανάδειξη συλλογικοτήτων και συνεργασιών  από τον χώρο των εικαστικών της ποίησης και του κοινωνικοπολιτικού στοχασμού  με επίκεντρο την αναπτυσσόμενη ανεξάρτητη σκηνή στην Ελλάδα του 21ου αιώνα». Είναι βέβαιο ότι το πεδίο είναι ευρύτατο και δύσκολα ορίζεται, περιγράφεται, καταγράφεται. Είναι όμως και ζωηρό και ζωντανό, κι αυτό μετράει.

Τα χαρακτηριστικά τους

Για να έρθουμε και στην ανθολογία τώρα, που επιβεβαιώνει αυτή τη ζωντάνια, αφού οι ανθολογίες πολλαπλασιάζονται όταν υπάρχει διακύβευμα, και για τριάντα ποιητές μαζί είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να μιλήσει κανείς. Μια δυσκολία που πρώτος την αντιμετώπισε ο Γιώργος Μπλάνας στην εισαγωγή του και ευφυώς την παρέκαμψε: δεν στάθηκε σε ονόματα, αλλά σε κάποια σημαίνοντα κοινά τους, εκ των οποίων και το εξής πολύ ενδιαφέρον: ότι όλοι τους δεν αρκούνται σε επιφανειακά μοντερνιστικά παιχνίδια, αρνούνται τον εύκολο φορμαλισμό, χαρακτηρίζονται από μια αφηγηματικότητα και αναζητούν «την ποίηση μέσα στη γλώσσα», το ποίημα που δεν θα μοιάζει με ποίημα αλλά θα είναι.

Η αλήθεια είναι ότι κρίση μπορεί κανείς να εκφέρει μόνο για τον καθένα ποιητή χωριστά, κι αυτή δεν μπορεί παρά να είναι σχετική, ειδικά για εκείνους που κάνουν πραγματικά τα πρώτα τους βήματα στον χώρο: αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, το στοίχημα δεν είναι αν οι νέοι αυτοί ποιητές θα συνεχίσουν να γράφουν ή όχι, αλλά ποια θα είναι η βαρύτητα του λόγου τους, πώς θα ριζώσουν στην εποχή, πώς θα συνδεθούν με τον κόσμο και με το μέλλον. Αυτό που πάντα μετράει δηλαδή και γι’ αυτό αξίζει να ανατρέχουμε στο παρελθόν. Διαβάζοντας τα περιεχόμενα της ανθολογίας του Αγρα, σχηματίζει κανείς μια ιδέα όχι για προσωπικές πορείες, αλλά για την πορεία των πραγμάτων. Από την άλλη, αντιλαμβάνεται πόσο σημαντική είναι η κρίσιμη μάζα των ποιητών για την ανάδειξη της εξαίρεσης. Κι αυτή η κρίσιμη μάζα στα τέλη του 20ού αιώνα και στις αρχές του 21ου σίγουρα διαμορφώνεται.

Στην ανθολογία αυτή, προφανώς κάποιες φωνές ξεχωρίζουν, κυρίως επειδή έχουν δουλέψει καιρό και έχουν διαμορφώσει ήδη μια ταυτότητα. Κι αυτό δεν έχει να κάνει με το πότε εξέδωσαν ποίηση, συνάγεται απ’ το ποίημα. Ο Γιώργος Μπλάνας λέει ότι στο σύνολό τους οι ποιητές κρύβουν ή αρνούνται τους προγόνους, τις επιδράσεις τους. Σ’ ένα βαθμό αυτό ισχύει κι όντως διαφοροποιούνται από λογιότερους λίγο μεγαλύτερούς τους ποιητές, τους τριάντα και κάτι, που εξαρχής δεν έκρυβαν τη συνομιλία τους με τους ομοτέχνους τους. Είμαι απόλυτα πεπεισμένη ότι η απουσία μιας τέτοιας συνομιλίας δεν οδηγεί πουθενά - το είδαμε στην πεζογραφία των νεοτέρων, το έλεγα και το 2008. Και δεν είμαι καθόλου βέβαιη ότι πρόκειται και στην προκειμένη περίπτωση για επιλογή και όχι για αδυναμία, ότι η άρνηση της επίδρασης είναι η κατάργηση του αναποτελεσματικού παλιού κι όχι μια έλλειψη που θεωρητικοποιείται. Ο Καρυωτάκης δεν έλεγε στα νιάτα του ότι δεν διαβάζει για να μην επηρεάζεται; Αλλά εντέλει διάβασε, πολύ. Νομίζω και κάποιοι από τους νεότατους αυτούς ποιητές διαβάζουν, από νεορομαντικούς ώς τον Σαχτούρη και τον Καρούζο κι από Ρεμπώ ώς τους εξομολογητικούς, τους μπητ, τους στίχους του ροκ και της ραπ, τον θεατρικό λόγο, επιλεκτικά μεταπολεμικούς και γενιά του ’70. Είναι οι πιο αναγνωρίσιμοι προς το παρόν, σε ένα φάσμα όπου η ψυχρότητα γειτνιάζει με τη θέρμη και τη φλόγα, η ομοιοκαταληξία με το πεζόμορφο ποίημα, η αυτοαναφορικότητα με την ενδοσκόπηση αλλά και τις απόπειρες χαρτογράφησης του κόσμου.

Για όλα ο καιρός θα δείξει. Το βέβαιο σήμερα είναι ότι το κοινό είναι λιγοστό κι επαναλαμβανόμενο στις περφόρμανς και στις εκδηλώσεις· ότι μέσα στην κρίση η έκδοση ποιητικού βιβλίου να δυσκολεύει και πάλι. Η αδιάλειπτη συνέχεια της ποίησης δείχνει την ίδια στιγμή τη σταθερότητά της ως συστήματος μέσα στο λογοτεχνικό πεδίο.

Η ανθολογία αυτή δείχνει ότι οι νέοι ποιητές είναι εδώ κι έχουν μπροστά τους μια σκληρή εποχή. Ας συγκρατήσουμε τα ονόματά τους, ας ψάξουμε τα βιβλία τους και ας μείνουμε σε μια εκτίμηση για τα ποιητικά πράγματα στη χώρα μας που μας έρχεται από μακριά και μας δίνει μια άλλη αισιοδοξία: «Είν’ ευτυχείς οι Ελληνες ποιητές και δεν γνωρίζουν πόσο! Νομίζουν πως είναι παραγνωρισμένοι, περιφρονημένοι, αλλά τα πράγματα αλλού είν’ ακόμα χειρότερα. Η ποίηση στην Ελλάδα συνεχίζει σχετικά ν’ ανθίζει. Ανέκαθεν ήταν μια γλώσσα μητρική που τη μιλούσαν εντυπωσιακά πολλοί Ελληνες, ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου και συνθηκών. Συνεχίζουν να εκδίδονται μαζικά ποιητές, οι ποιητικές ιστοσελίδες πολλαπλασιάζονται, κι όσο για την πολυμορφία και την ποιότητα, διόλου δεν νομίζω ότι υστερούν» (Μισέλ Βόλκοβιτς στον πρόλογο της ανθολογίας του).

Οι 30 ποιητές που περιλαμβάνονται στην ανθολογία είναι οι εξής:

Δημήτρης Αθηνάκης, Ζ. Δ. Αϊναλής, Παναγιώτης Αρβανίτης, Κατερίνα Αυγέρη, Νίκος Βιολάρης, Γιάννης Γκιόκας, Αλέξανδρος Δαμουλιάνος, Νίκος Ερηνάκης, Νικόλας Ευαντινός, Βασίλης Ζηλάκος, Μαρία Κατσοπούλου, Ναταλία Κατσού, Στράτος Κοσσιώρης, Γιώργος Κουτούβελας, Χρίστος Κρεμνιώτης, Σωκράτης Μαρτίνης, Ανέστης Μελιδώνης, Εύη Μπούκλη, Νικόλας Νησίδης, Ευτυχία Παναγιώτου, Ελλη Παπαγεωργίου, Μιχάλης Παπαντωνόπουλος, Εφη Πυρπάσου, Θοδωρής Ρακόπουλος, Κυριάκος Συφιλτζόγλου, Ελένη Τζατζιμάκη, Χρήστος Τριανταφύλλου, Βασίλης Τσιρώνης, Πασχάλης Χριστοδουλίδης, Χάρης Ψαρράς.

*info: 

30 έως 30. Τριάντα ποιητές ώς τριάντα ετών. Ένα τοπίο της νέας ποίησης

Επιλογή: Γιώργος Μπλάνας, Ντίνος Σιώτης

εκδ. Κοινωνία των δεκάτων

*Πρώτη δημοσίευση Καθημερινή.