Συνέντευξη με τη Δανάη Παναγιωτοπούλου

Προ του προλόγου

Με αφορμή την Άνοδο των Ανωγείων όπου συμμετέχει η Δανάη Παναγιωτοπούλου και δεδομένου ότι τη θεωρώ μία από τις καλύτερες τραγουδοποιούς της νέας γενιάς, (θα της δοθεί ο χρόνος να μας το αποδείξει, δεν ανησυχώ) σκέφτηκα πως θα ήταν ωραίο να θυμηθούμε το ντεμπούτο της στις συνεντεύξεις, το οποίο ταυτόχρονα υπήρξε ντεμπούτο και για εμένα. Η συνέντευξη έγινε με αφορμή τον πρώτο της δίσκο με τίτλο "Οίκος αντοχής" και δημοσιεύτηκε στο MusicHeaven τον Αύγουστο του 2007. Οι φωτογραφίες ανήκουν στον Κωστή Φυλαχτάκη.

***

Το όνομα της το άκουσα πρώτη φορά δια στόματος Αλέξανδρου Εμμανουηλίδη ένα απόγευμα στα Εξάρχεια, όταν σε μια συζήτηση άρχισε να μου αναφέρει περιπτώσεις ανθρώπων που εκτός από καλοί σε αυτό που κάνουν είναι και ενδιαφέρουσες προσωπικότητες. Δεν ήταν πολλές. Το πρώτο της τραγούδι σε μια εκπομπή του Μάνου Ελευθερίου στον Αθήνα 984. Έπειτα ήρθε στα χέρια μου ο δίσκος της κατά τη διάρκεια ενός τυχαίου περιπάτου στο δισκοπωλείο. Τη θυμήθηκα, έβγαλα το πορτοφόλι, πλήρωσα και μέχρι να φτάσω σπίτι είχα ακούσει περίπου τα μισά τραγούδια στο diskman. Δύσκολο άκουσμα, ήθελε σκέψη και κρίση αλλά, επί τέλους, ένας δίσκος από τους ελάχιστους της νέας κυκλοφορίας που δεν αρκούνται στην πεπατημένη και μιλάνε με σκοπό να ληφθούν υπόψην. Έπειτα η γνωριμία μας στο After Dark, η ιδέα και η συνέντευξη σε ένα λιτό καφενείο στο Θησείο με τη Δανάη να ανοίγει τα χαρτιά της και να μιλά χωρίς σεμνοτυφία μα με πλήρη συναίσθηση όσων διαδραματίζονται σήμερα.

Πες μας δυο λόγια για σένα. Εκτός μουσικής.

Μεγάλωσα στην Αθήνα αν και η καταγωγή των γονιών μου είναι από επαρχία. Τελείωσα το σχολείο εδώ και σπούδασα Γερμανική Φιλολογία. Επίσης σπούδασα και σε στο Θέατρο Εμπρός για τέσσερα χρόνια.

Διάβασα ότι είσαι και ηθοποιός και θεατρικός συγγραφέας.

Δεν είμαι ακριβώς θεατρικός συγγραφέας. Πέρσι κάναμε μια παράσταση με την ηθοποιό Μαρία Αθηναίου, παλιά συμμαθήτρια από το θέατρο Εμπρός και τον Απόστολο Φράγκο όπου μέσα από τις πρόβες προέκυψε ένα κείμενο το οποίο και παρουσιάσαμε. Εντάξει το κείμενο το έγραψα εγώ, όπως γράφω και άλλα- όχι μόνο στίχους- αλλά αυτό από μόνο του δεν με κάνει θεατρικό συγγραφέα.

Και μεταφράστρια, λόγω Γερμανικής Φιλολογίας.

Ναι, διάλεξα αυτή τη δουλειά γιατί την κάνεις σπίτι σου, όσες ώρες θες και με αυτήν βγάζω τα προς το ζην.

Από μουσική;

Όταν ήμουν πολύ μικρή έκανα πιάνο και από δέκα χρονών μέχρι και τώρα ασχολούμαι με την κιθάρα. Έκανα κι ένα χρόνο τύμπανα και μάλιστα μου άρεσε πάρα πολύ, αλλά σταμάτησα γιατί δεν έκανα τίποτε άλλο. Έπαιζα περίπου οχτώ ώρες την ημέρα μέχρι που σκέφτηκα πως δεν θέλω να γίνω ντράμερ και σταμάτησα (γέλια).

Γενικότερα τι ακούσματα είχες στο μεγάλωμά σου; Στα εφηβικά και στο ξεκίνημα των νεανικών σου χρόνων.

Γενικότερα εμείς μεγαλώσαμε ακούγοντας τα πάντα. Στο σπίτι για παράδειγμα έπαιζε από Μαρία Κάλλας μέχρι Μάρκο Βαμβακάρη και από Duran Duran μέχρι Μάνο Λοΐζο. Και γενικότερα ό, τι ακουγόταν την δεκαετία του ’80. Επίσης αργότερα άκουγα αυτό που σήμερα ονομάζουμε «έντεχνο». Από τότε δηλαδή που άρχισαν κι εμφανίζονταν οι διάφοροι τραγουδοποιοί. Υπήρχε ήδη βέβαια ο Διονύσης Σαββόπουλος ήδη πολλά χρόνια αλλά κάπου εκεί ξεκίνησα να παρακολουθώ. Τώρα πια ακούω πάρα πολλά πράγματα, σχεδόν τα πάντα.

Και πότε ξεκινά η ενασχόλησή σου με τη μουσική «πιο επαγγελματικά»; Πότε συνειδητοποιείς ότι το πράγμα έχει σοβαρέψει;

Ε…πέρσι (γέλια)! Εντάξει, άρχισα να δουλεύω πιο επαγγελματικά, σε συναυλίες, από το 2000. Ένας από τους δύο συνεργάτες μου στον δίσκο, ο Παντελής ο Ραβδάς είχε ένα συγκρότημα κι επειδή εγώ πάντα τραγουδούσα, από το σχολείο, στα πλαίσια της παρέας με φώναξε να τραγουδήσω και μαζί τους σε ένα live. Είναι το σύνηθες που γίνεται στις παρέες, όταν παίζει ένας φίλος σου σίγουρα θα σε ανεβάσει να πεις ένα τραγούδι. Εκεί λοιπόν έτυχε να με ακούσει ένας γνωστός του Μίλτου του Πασχαλίδη, ο οποίος τότε έψαχνε και για μια τραγουδίστρια, κι έτσι ξεκινήσαμε συναυλίες μαζί. Παράλληλα όμως έκανα και δουλειές στο θέατρο κι έψαχνα και στη μετάφραση. Το τελευταίο όμως πήρε κάποια χρόνια, δεν είναι εύκολο να πιάσεις μια ροή όταν είσαι στην αρχή. Όπως και σε όλες τις δουλειές.

Είχες ήδη ξεκινήσει να γράφεις δικά σου τραγούδια;

Είχα γράψει πολλά πράγματα στο λύκειο τα οποία τα πέταξα όλα στα σκουπίδια. Ξανάρχισα ουσιαστικά να γράφω αφού ξεκίνησαν οι συναυλίες. Με βοήθησε αρκετά αυτό. Ξαναθυμήθηκα κάτι που αγαπούσα παλιά και το πήρα από την αρχή.

Ο Γιάννης Χαρούλης στην πρόσφατη δισκογραφική του κατάθεση συμπεριλαμβάνει κι ένα δικό σου τραγούδι (Ένα γύρο το φεγγάρι). Επίσης συμμετέχει και σε ένα τραγούδι (Λαύριο) στον δίσκο σου. Πώς προέκυψε αυτή η συνεργασία;

Είχα ήδη ξεκινήσει από το 2002 μαζί με τον Παντελή τον Ραβδά και κάποιους άλλους μουσικούς να κάνουμε κάποιες συναυλίες μόνοι μας και παρουσιάζαμε τα δικά μου τραγούδια μέσα σε ένα γενικότερο πρόγραμμα. Έτυχε λοιπόν ο Γιάννης να έρθει μαζί με κάποιον φίλο του σε μια συναυλία κι έτσι γνωριστήκαμε. Εγώ βέβαια τον ήξερα, τον είχα ακούσει στο αφιέρωμα που είχε γίνει στον Νίκο Ξυλούρη στον Λυκαβηττό.

Μιας και αναφερθήκαμε σε έναν ακόμα νέο στο χώρο του τραγουδιού, πες μας την άποψή σου πάνω σε αυτό το θέμα. Τελευταία βλέπουμε πολλές νέες φωνές στον χώρο τόσο στον ερμηνευτικό όσο και στον δημιουργικό τομέα (Χαρούλης, Μποφίλιου, Εμμανουηλίδης, Ευαγγελάτος, Τσίρκας κα). Έχω την εντύπωση πως η γκρίνια που επικρατεί όσον αφορά την έλλειψη νέου αίματος άρχισε να πιάνει τόπο.

Κοίτα, για μένα ποτέ δεν ευθύνονταν οι νέοι. Δεν μπορείς να πεις ότι ξαφνικά κάτι έπαθε η νέα γενιά και δεν μιλάει ή δεν γράφει. Πάντα πίσω από κάτι τέτοιο κρύβεται το κοινωνικό πλαίσιο. Κάποιες άλλες εποχές προωθούσαν πολύ τους νέους. Για παράδειγμα το ’90 βγήκανε πάρα πολλοί τότε νέοι καλλιτέχνες που είναι παρόντες μέχρι και σήμερα.

Μάλλον κάτι έπαθαν οι «παλιοί» και αφήνουν περιθώρια.(γέλια)

Πάντως τα 2-3 τελευταία χρόνια βλέπω μια κίνηση, όχι μόνο στη μουσική. Βλέπω δηλαδή ότι υπάρχουν άνθρωποι που κάνουν κάποια πράγματα μόνοι τους, μακριά από την «προστασία» μιας μεγάλης εταιρίας. Επίσης υπάρχουν και οι άλλοι, εκείνοι που μέχρι να βγάλουν δίσκο επέλεξαν να παρουσιάσουν με άλλους τρόπους τη δουλειά τους, όπως οι συναυλίες και το ίντερνετ. Η δισκογραφία γενικότερα είναι σε πανικό, μπάζει από παντού κι έτσι μπορείς μακριά της να κάνεις ένα κάρο πράγματα και μάλιστα αρκετά επιτυχημένα.

Μου φαίνεται ότι και λόγω αυτού, οι νέοι του χώρου έχουν θωρακιστεί φτιάχνοντας παρέες. Για παράδειγμα βλέπω παιδιά όπως ο Γεράσιμος Ευαγγελάτος με τη Νατάσσα Μποφίλιου, τον Θέμη Καραμουρατίδη να κάνουν πολλή παρέα και εκτός δουλειάς. Επίσης εσύ με τον Χαρούλη και τον Εμμανουηλίδη. Κάτι πολύ υγειές βέβαια αλλά και άξιο προσοχής. Οι παρέες στις μέρες μας παράγουν πολιτισμό όπως άλλοτε; Όπως τότε ο Λοΐζος, η Αλεξίου, ο Παπαδόπουλος και άλλοι. Δεν κάνουν δηλαδή στεγνές συνεργασίες.

Η αλήθεια είναι πως με τον Αλέξανδρο και τον Γιάννη, που τους ξέρω καλά, γνωριστήκαμε ακριβώς επειδή κάνουμε το ίδιο πράγμα. Ανταλλάξαμε απόψεις και πληροφορίες και είδαμε πως ταιριάζουμε. Δεν είναι πως από πριν είμαστε μια παρέα και παρουσιαστήκαμε όλοι μαζί. Εξάλλου παρόλο που όλοι κάνουμε μουσική και ανήκουμε στην ίδια γενιά, καθένας κινείται ανεξάρτητα σχετικά με τις μουσικές του κατευθύνσεις. Όσον αφορά αυτό που είπες όμως, όντως από τις παρέες παράγεται ουσία. Για παράδειγμα ο δίσκος μου έχει πολύ έντονο το στίγμα των φίλων μου. Και ο Άγγελος ο Αγγέλου και ο Παντελής ο Ράβδας είναι μέσα, έχουν πάρει φωτογραφίες έχουν παίξει κι έχουν ενορχηστρώσει. Εξάλλου με τον Παντελή μαζί ξεκινήσαμε και όπως είπα και πριν παίζαμε αρκετό καιρό παρέα. Απλά όταν αποφασίσαμε να κάνουμε κάτι πιο επαγγελματικό είπε χαρακτηριστικά «Εγώ διασκευές δεν ξαναπαίζω. Θα παίξουμε τα δικά σου!».

Και προέκυψε ο δίσκος με τίτλο «Οίκος αντοχής»…

Αυτό βέβαια έγινε μετά από έξι χρόνια, φέτος δηλαδή.

Πες μας δυο λόγια για τον δίσκο. Υπήρξαν δυσκολίες;

Γύρω στο 2003 είχαμε κάνει ένα demo το οποίο πήγε σε κάποιες εταιρίες αλλά απάντηση δεν πήραμε ποτέ και από πουθενά. Έπειτα αποφασίσαμε ότι θα κάνουμε την ηχογράφηση μόνοι μας. Ακόμα και τότε όμως, όταν είχαμε έτοιμη δουλειά στα χέρια μας και επαναλάβαμε τις προσπάθειες, ακούσαμε εκείνο που ακούγεται πάντοτε και είναι πολύ αστείο: Κοίτα εμένα μου αρέσει πολύ αλλά δεν θα αρέσει στον κόσμο. Και δεν είμαι μόνο εγώ, πολλοί πλέον καταξιωμένοι το λένε στις συνεντεύξεις τους για τις πρώτες αποτυχίες. Σαν να είναι η κλασική ατάκα των εταιριών. Τέτοιες απαντήσεις κι έτσι όπως λέγονται μοιάζουν να υποτιμούν τον κόσμο και το γούστο του. Είναι δηλαδή σαν να λέει ο άνθρωπος της εταιρίας πως το δικό του γούστο είναι σκάλες ψηλότερα από εκείνο του κόσμου, πράγμα γελοίο.

Το όνομα «Οίκος αντοχής» πώς προέκυψε; Σημαίνει κάτι συγκεκριμένο;

Είναι κάτι σαν παιχνίδι. Μέσα από το τραγούδι «Πάρτυ» πήραμε δυο στίχους και κάναμε την σύμπτυξη. Θέλω να δείξω πως στις μέρες μας, στον κόσμο της παραγωγής γενικότερα, έχουν αγριέψει πολύ τα πράγματα. Από τη μία για να βγεις στη δουλειά πλέον και να ασχοληθείς με κάτι που είναι στοιχειωδώς αξιοπρεπές πρέπει να επιμένεις πολύ και να αντέχεις πολύ όταν οι άλλοι γύρω σου σού φέρονται με έναν πατερναλιστικό τρόπο. Από την άλλη χτυπάς την πόρτα μιας οποιασδήποτε εταιρίας και βλέπεις ότι λειτουργεί με όρους μπουρδέλου. Και κάθεσαι με μανία και τη χτυπάς για να συνειδητοποιήσεις πως περιμένει ήδη μια ουρά κάτω από το κόκκινο φωτάκι.

Αυτός ο δίσκος είναι όλος «στίχοι/ μουσική: Δανάη Παναγιωτοπούλου». Πώς γράφεις; Πρώτα μουσική μετά στίχο, το αντίστροφο ή και τα δύο μαζί, όπως μας έχουν πληροφορήσει τα media ότι γίνεται η «τραγουδοποιία»;

Όλα τα τραγούδια είναι δικά μου εκτός από το “En garde” που το έγραψε ο Άγγελος Αγγέλου ο οποίος και παίζει γενικά μέσα στον δίσκο. Να σου πω την αλήθεια δεν έχω μέθοδο στο πώς γράφω. Υπάρχουν φορές που έχω φτιάξει πρώτα στιχουργικά ολόκληρο το τραγούδι και μετά βάζω τη μουσική, όπως στο «Λαύριο». Άλλες που ξεκινάω από μια φράση και μετά έρχονται τα υπόλοιπα. Δεν έχω σταθερή μέθοδο.

Γιατί γράφεις; Από ανάγκη, με αφορμή κάποια χαρά ή κάποια λύπη; Διέκρινα μεγάλο προβληματισμό καθ’ όλη τη διάρκεια του δίσκου. Και κοινωνικός και πολιτικός και ερωτικός.

Γράφω παρατηρώντας αυτά που ζω κι εγώ και οι γύρω μου. Είναι και ανάγκη και διάθεση να τοποθετηθείς, ν’ ανοίξεις τα χαρτιά σου και μια συζήτηση με αυτόν που σε ακούει. Χωρίς όμως να αποκλείω και τις καταστάσεις χαράς και λύπης. Γενικότερα οι αφορμές μου είναι παντού.

Δημιουργικά έχεις επηρεαστεί από άλλους καλλιτέχνες;

Να σου πω την αλήθεια περισσότερο επηρεασμένη είμαι από το θέατρο και την ιστορία του. Έχω την εντύπωση πως οι βαθύτερές ρίζες αυτού που κάνω βρίσκονται στο θέατρο. Αυτό φαίνεται και στον δίσκο. Η δομή του δίσκου δηλαδή είναι δομή μονόπρακτου από την αρχή μέχρι το τέλος. Ήθελα να βγει κάτι στο οποίο κάθε τραγούδι να μπορεί να ακούγεται ξεχωριστά αλλά ταυτόχρονα να συνθέτει έναν διαφορετικό κόσμο. Αυτό δηλαδή που κάνει και το θέατρο: δημιουργεί έναν κόσμο και έρχεται ο άλλος και τον παρατηρεί.

Από μουσική; Καλλιτέχνες και ρεύματα;

Δεν έχω κάποιον συγκεκριμένο που να πω: αυτός είναι που με διαμόρφωσε. Πιο πολύ επηρεασμένη από τα γενικότερα ακούσματά μου είμαι. Και από ξένους δηλαδή παλαιότερους και νεότερους και από Έλληνες. Αλλά όπως είπα, το θέατρο έπαιξε τον πρωταγωνιστικό ρόλο.

Είσαι δηλαδή μια θεατρική τραγουδοποιός;(γέλια)

Αυτό είναι ρόλος της δικιάς σου δουλειάς, να πεις δηλαδή τι είναι ο καθένας και τι όχι. Εγώ κάνω αυτό που κάνω και το καταθέτω στην κοινή κρίση. Και για να πω και την αλήθεια αυτά όλα είναι απλές ταμπέλες κι όχι ουσία.

Στην δουλειά σου δηλαδή δεν βάζεις ταμπέλες…

Όχι δεν μου αρέσουν καθόλου. Κι αυτό γιατί αν αύριο- μεθαύριο θελήσω να κάνω κάτι άλλο δεν θα ήθελα να βρεθώ στην θέση του να απολογηθώ. Και ο καθένας δηλαδή που θέλει κάποια στιγμή να αλλάξει πράγματα στη δουλειά του.

Στη μουσική γενικότερα βάζεις ταμπέλες; Υπάρχει αυτό που λέμε λαϊκό τραγούδι, έντεχνο κλπ; Το έντεχνο βέβαια δεν ξέρω αν συγκεντρώνει μια μοναδική κατηγορία αλλά πάντα μπαίνει εντός εισαγωγικών. Δηλαδή σίγουρα δεν μπορούμε να πούμε «άτεχνα» τα τραγούδια του Τσιτσάνη και του Βαμβακάρη για παράδειγμα.

Εγώ δεν τις καταλαβαίνω αυτές τις λέξεις γιατί τις ακούω συνεχώς να χρησιμοποιούνται με πολύ διαφορετικές σημασίες. Και γι’ αυτόν τον λόγο νιώθω πως έχουν χάσει το νόημά τους σαν λέξεις. Όλοι μιλάνε για λαϊκό τραγούδι αλλά δεν καταλαβαίνω τι εννοούνε γιατί αναφέρονται σε πράγματα που είναι πολύ διαφορετικά. Το καταλαβαίνω μόνο από τη μουσική σκοπιά, αν πεις δηλαδή ότι ο τάδε δρόμος έρχεται από τη Σμύρνη για παράδειγμα. Το ότι παίζει ένα μπουζούκι στο τραγούδι άρα το χαρακτηρίζουμε λαϊκό είναι μια πολύ απλοϊκή προσέγγιση.

Ας αλλάξουμε δρόμο στην κουβέντα. Ας μιλήσουμε λίγο για τα Reality shows. Πολλοί συμμετέχοντες και μη το θεωρούν ως μια αφορμή ή ως θυσία για το ξεκίνημά τους.

Το συζητούσαμε και στην παρέα αυτό το θέμα. Μοιάζει σαν ένας νέος τύπος φυλακής όλο αυτό το σκηνικό. Θεωρώ ότι υπάρχει εξαιρετική βία γι’ αυτόν που βρίσκεται εκεί μέσα αλλά και γενικά για όλους όσους μπαίνουν στο τρυπάκι να παρακολουθούν. Οι στρατηγικές που ακολουθούνται στην «προώθηση του προϊόντος» και οι όροι λειτουργίας είναι κάπως μεσαιωνικοί.

Πουλάνε όμως. Ο κόσμος δηλαδή ενδιαφέρεται να μπει στη ζωή του άλλου και να δει τι συμβαίνει εκεί.

Ε και; Άσε που αυτό που συμβαίνει εκεί μέσα είναι και ψέμα τρομερό. Όταν σε τραβάει μια κάμερα δεν συμπεριφέρεσαι πραγματικά. Όσον αφορά βέβαια αυτό που λένε ότι δηλαδή η ποιότητα δεν πουλάει όσο ένα reality ή ένα οποιουδήποτε τύπου σκυλάδικο είναι μια κουβέντα που για μένα είναι πολύ στείρα. Επίσης οι πιο φανατισμένοι είναι εκείνοι που δεν πατάν καλά στα πόδια τους πρώτα- πρώτα με τη δική τους δουλειά. Εμένα για παράδειγμα δεν με απειλεί επαγγελματικά, ούτε ζηλεύω την θέση που έχει η Καλομοίρα στο «Πιο πολύ την Κυριακή». Δεν διεκδικούμε το ίδιο πράγμα, οπότε δεν θεωρώ πως υπάρχει λόγος να έχει κανείς μένος. Να έχει μένος ως κοινωνικό ων, αλλά όχι ως κάποιος που κάνει μουσική. Εξάλλου ο διάσημος πια είναι διάσημος μόνο και μόνο όταν τον ξέρουν πολλοί άνθρωποι, όχι όταν ξέρουν τι έχει κάνει- αν έχει κάνει. Κι αυτό είναι ένας τρελός παραλογισμός.

Τηλεόραση βλέπεις;

Δεν βλέπω και πολύ. Τελευταία μάλιστα δεν μπορώ να δω ούτε καν ειδήσεις έτσι όπως έχουν γίνει. Εκτός του ότι επικρατεί ένα χάος παραθύρων, υπάρχει κατεύθυνση και από παντού. Αν δω κάτι στην τηλεόραση θα είναι κάποιο ντοκιμαντέρ του Εξάντα.

«Έχει γούστο» δεν βλέπεις στην ΕΤ1; Λένε πως είναι η τελευταία εκπομπή πολιτισμού που έχει απομείνει.

Στην χώρα των τυφλών δηλαδή βασιλεύει ο μονόφθαλμος; Ας είμαστε λίγο σοβαροί. Έχω βέβαια λίγο καιρό να δω αλλά δεν θυμάμαι να γίνεται και καμιά κουβέντα επί της ουσίας ούτε να έχει κανένα ουσιαστικό κύρος, όπως ίσως είχε παλιά το «Συν και Πλην», ότι δηλαδή οι καλεσμένοι είναι κάπως πιο διακεκριμένοι επί της ουσίας σε αυτό που κάνουν.

Το ραδιόφωνο;

Έχω την εντύπωση πως κι αυτό δεν πάει τόσο καλά από άποψη επιπέδου. Δεν είναι βέβαια κάτι που το έχω μελετήσει διεξοδικά, αλλά ακόμα και ο Μελωδία που έχει κάποιες πολύ ενδιαφέρουσες εκπομπές υπάρχουν στιγμές, όπως τα μεσημέρια, που νομίζεις ότι ακούς άλλον σταθμό. Θέλω να πω ότι κανείς σταθμός πια δεν έχει διατηρήσει ένα δικό του στίγμα, ακριβώς όπως και οι δισκογραφικές εταιρίες. Είναι όλοι στο ψάξιμο «μήπως αρέσει αυτό στον κόσμο ή μήπως το άλλο». Αυτό είναι ένας φαύλος κύκλος και καταλήγει κανείς να μην έχει την ευθύνη. Μοιάζει με τις πολυεθνικές που λένε ότι «εμείς το κάνουμε για το καλό των μετόχων, μέτοχοι είναι και οι καταναλωτές άρα όταν φερόμαστε ανέντιμα στον καταναλωτή φερόμαστε και στον μέτοχο».

Όλο αυτό είναι γενικά μια πολιτική τοποθέτηση από τη μεριά σου. Έντονο το πολιτικό- όχι το κομματικό- στοιχείο διακρίνεται και μέσα στον δίσκο. Γενικότερα είσαι ένα πολιτικοποιημένο άτομο. Γράφεται σήμερα πετυχημένο πολιτικό τραγούδι;

Απομιμήσεις των παλιών πολιτικών τραγουδιών θα ακούμε πάντα από διάφορους. Εκτός από τη σκηνή του χιπ-χοπ που είναι μια ιστορία μεγάλη και αληθινή δεν μου έρχεται κάτι άλλο στο μυαλό. Αυτό που λείπει είναι μια ψυχραιμία στο να αντικρίσεις τα πράγματα όπως είναι και να τα αναλύσεις. Λείπουν και τα εργαλεία ανάλυσης. Ακούω διάφορα τραγούδια στο ραδιόφωνο που αντικατοπτρίζουν ανθρώπινες ανησυχίες αλλά ο κόσμος σήμερα έχει ταυτίσει το καθημερινό και το επίκαιρο με ένα άδειο κρεβάτι κι έναν έρωτα που χάθηκε. Αυτός ο τρόπος του να βλέπεις τα ερωτικά σου σαν καιρικά φαινόμενα είναι εντελώς απολιτίκ. Συμβαίνουν αυτά αλλά τα παλεύεις, τα χτίζεις ξανά ή τα ξαναγκρεμίζεις. Είμαστε γενικά ανεύθυνοι σαν πολίτες.

Εσύ γράφεις και επίκαιρο τραγούδι όπως και ο Εμμανουηλίδης και ο Ευαγγελάτος στον στίχο. Λες σε ένα τραγούδι του δίσκου (Λήθη) «Τον ποιητή που θα’ γραφε το έπος της γενιάς μου τον βρήκαν ξημερώματα σε μια γωνιά του δρόμου. Τα μάτια κατακίτρινα κι οι φλέβες του όλο τρύπες, βρυσούλες και ξεχύνονται του κόσμου όλες οι λύπες». Νιώθω πως είναι και το πιο επίκαιρο τραγούδι του δίσκου.

Μπορεί και να είναι. Βέβαια σαν εικόνα τη συναντάμε κατεξοχήν στην δεκαετία του ’70 που πολλά παιδιά χάθηκαν από την πρέζα. Όμως σήμερα υπάρχουν και χειρότερες «πρέζες» από την ηρωίνη που σε κάνουν να νιώθεις καλά αλλά στην πραγματικότητα σε καταστρέφουν. Γενικώς η γενιά των γονιών και των παππούδων μας πήγαν σε πολέμους κι έδωσαν τη ζωή τους και όχι μόνο για να έχουμε εμείς ένα καλύτερο μέλλον κι εμείς αντί να αξιοποιούμε αυτές τις πολυτέλειες- γιατί έχουμε πολυτέλειες, δεν το συζητώ- τις κάνουμε βαρίδια στα πόδια μας και αυτοκαταστρεφόμαστε. Ένας άνθρωπος που είχε την πολυτέλεια για παράδειγμα να σπουδάσει, να κάνει και μεταπτυχιακό στο εξωτερικό και να αποκτήσει γνώση και επίπεδο είναι κρίμα να δουλεύει για την τάδε εταιρία που πουλάει αυτοκίνητα κι έχει την πολιτική πχ αν μια σειρά αυτοκινήτων είναι ελαττωματική να συγκρίνει το κόστος απόσυρσης και το κόστος αποζημιώσεων από τα δυστυχήματα για να καταλήξει αν θα τα αποσύρει ή όχι. Και μάλιστα αυτός ο άνθρωπος να πληρώνεται κι αδρά. Το να δουλεύεις για κάτι τέτοιο ενώ είχες όλες τις πολυτέλειες να καλλιεργήσεις και το μυαλό και την προσωπικότητά σου, για μένα είναι έγκλημα.

Ζούνε όμως άνθρωποι μέσα από αυτό. Είναι σαν το παράδειγμα του σκυλάδικου: ναι μεν είναι σκυλάδικο αλλά μέσα από αυτό το σκυλάδικο βιοπορίζονται άνθρωποι.

Εκεί όμως πρόκειται για ανάγκη από τον εργαζόμενο και εκμετάλλευση από τον εργοδότη. Είτε είναι γκαρσόνι, είτε λουλουδού. Δεν νομίζω κάποιος από αυτούς να είχε τις επιλογές για κάτι καλύτερο και να το αρνήθηκε.

Πάμε στο στίχο γενικότερα. Την πρώτη φορά που μιλήσαμε μου είχες πει πως το βασικό συστατικό ενός τραγουδιού είναι ο στίχος.

Κοίτα, το θεωρώ βλακώδες να έχεις μια μουσική καλή και να κολλάς έναν στίχο απλά για να ακούγεται, πράγμα που γίνεται αρκετά συχνά σε όλους τους χώρους της μουσικής. Εκεί, προτιμώ να ακούσω σκέτη τη μουσική χωρίς να μου τη χαλάσει ο στίχος. Το πιο σημαντικό βέβαια είναι το καλό πάντρεμα. Από τη στιγμή που το τραγούδι όμως έχει στίχο, αυτός ο στίχος κάτι καλό πρέπει να λέει.

Και ποια είναι η ουσία στον στίχο;

Να σου πω, για μένα η διαφορά της ποιότητας στο στίχο και μη, είναι στην τοποθέτηση. Ο καλός στίχος πρέπει να τοποθετείται, να παίρνει θέση. Αυτό που λέγαμε και πριν δηλαδή: να μην αντιλαμβάνεται κανείς τα όσα συμβαίνουν γύρω του ως αναπόφευκτα καιρικά φαινόμενα, αύριο θα έχει καταιγίδα ή θα πέσει το χρηματιστήριο. Επίσης ο καλός στίχος δεν πρέπει να είναι, το λέω ακραία, «φασιστικός». Όχι με την πολιτική της έννοια η λέξη. Πρέπει να αφήνει περιθώρια να τον ερμηνεύσεις όπως θες, να είναι σαν ένας καλός συνομιλητής. Να σου ανοίγει ένα πεδίο στο οποίο κι εσύ να χωράς μέσα, όχι να σου περιγράφει μια κλειστή κατάσταση που είτε θα τη δεχτείς είτε θα την απορρίψεις. Αλλά σίγουρα προέχει να τοποθετείται.

Ποιους Έλληνες στιχουργούς ξεχωρίζεις;

Θα ξεκινήσω από τον Νίκο τον Γκάτσο ο οποίος δεν ήταν στιχουργός, ήταν ποιητής, απλά όσα έγραφε ήταν προς μελοποίηση. Έκανε λοιπόν κάτι πολύ ξεχωριστό: έβαλε ποίηση στην καθημερινότητα και γι’ αυτό τον θαυμάζω πολύ. Επίσης ο Κώστας Τριπολίτης, ο Σαββόπουλος με την ιδιότητα του στιχουργού καθώς και ο Μάνος Ελευθερίου.

Μίλησες για την ποιητική υπόσταση του Γκάτσου. Πιστεύεις πως υπάρχει διαφορά ανάμεσα σε ποίηση και στιχουργική;

Σαφώς και υπάρχει διαφορά. Ο στίχος γράφεται για να μελοποιηθεί και να γίνει τραγούδι. Η ποίηση γράφεται και είναι αυτόνομη. Για παράδειγμα το βιβλιαράκι του δίσκου μου δεν θα μπορούσα ποτέ να το εκδώσω ως ποιητική συλλογή. Θεωρώ πως είναι απαραίτητη η συνοδεία της μουσικής. Από κει και πέρα υπάρχουν περιπτώσεις που οι στίχοι είναι τόσο εξαιρετικοί και τόσο αυτόνομοι που μπορούν να διαβάζονται και μόνοι τους. Όπως και στην ποίηση υπάρχουν ποιήματα που μπορούν να συνυπάρξουν με μια μουσική συνοδεία που θα τα αναδείξει. Πάντα υπάρχουν εξαιρέσεις. Για εμένα που γράφω αυτό είναι οριοθέτηση και κατηγοριοποίηση και σου είπα πως δεν βάζω ταμπέλες σε αυτά (γέλια).

Θα μελοποιούσες ποτέ ένα ποίημα, ή έχει μελοποιήσει κάτι και το κρατάς στο συρτάρι σου για αργότερα;

Όχι, δεν υπάρχει κάτι έτοιμο και δεν ξέρω αν θα υπάρξει. Δεν είναι κάτι που το επιδιώκω ούτε κάτι που έχω αποκλείσει. Σε αυτά δεν υπάρχουν κανόνες. Μπορεί κάποια στιγμή να διαβάσω κάτι, να έχω μια ιδέα όσον αφορά τη μουσική και να το δουλέψω.

Διαβάζεις γενικότερα;

Διαβάζω τόσο λογοτεχνία όσο και πολιτικά δοκίμια. Διαβάζω και ποίηση αλλά είναι ανάλογα με τα φεγγάρια το θέμα του διαβάσματος. Μου αρέσουν πολύ οι αναλύσεις ενός Σλοβένου, του Slavoj Zizek που κάνει για την κοινωνία ή για πράγματα που έγιναν, ακόμα και για την ενδεκάτη Σεπτεμβρίου. Ο συγγραφέας αυτός ξεκινά με φιλοσοφικές προκείμενες και αναλύει το σήμερα, παίρνοντας κάποια θέση όσον αφορά τις καταστάσεις.

Πώς επιλέγεις τι θα διαβάσεις; Κάνεις βόλτα στα βιβλιοπωλεία, ψάχνεις στο διαδίκτυο, σου προτείνουν φίλοι;

Συνήθως από προτάσεις φίλων. Αλλά αυτό είναι κι ένα γαϊτανάκι. Διαβάζεις κάτι που έχει μια αναφορά κάπου αλλού και το ψάχνεις, μπαίνοντας έτσι σε ένα δίκτυο που σου προσφέρει πολλές επιλογές.

Με το διαδίκτυο ασχολείσαι;

Όχι πάρα πολύ, απλά το χρησιμοποιώ ως εργαλείο.

Προσωπική ιστοσελίδα έχεις; Πώς μπορεί κανείς να επικοινωνήσει μαζί σου;

Όχι δεν έχω, σκέφτομαι όμως να φτιάξω ένα myspace. Προς το παρόν υπάρχει μόνο ο άμεσος τρόπος (γέλια).

Blogs διαβάζεις;

Τώρα τελευταία έχω αρχίσει και διαβάζω και ομολογώ πως έχω ανακαλύψει πολύ ενδιαφέροντα πράγματα. Γενικά όπου καταργείται ο ρόλος του μεσάζοντα υπάρχει ενδιαφέρον.

Ναι, αλλά όταν καταργείται ο περιορισμός και ρόλος του μεσάζοντα υπάρχει και πληθωρισμός. Αν όλοι γράψουν για παράδειγμα από ένα άψογο κι ενδιαφέρον κείμενο το ενδιαφέρον αμέσως χάνεται. Όπου υπάρχει μεγάλη προσφορά πέφτουν οι τιμές. Έπιασα μια ακραία περίπτωση.

Μακάρι να έγραφαν όλοι τέτοια κείμενα. Εννοείς πώς ιεραρχούνται τα πράγματα; Όταν διαβάζεις εφημερίδα ξέρεις πως αυτό που διαβάζεις, ναι, έχει κριθεί από κάποιους, έχει ξεχωρίσει ανάμεσα σε κάποια άλλα κείμενα κι έχει εγκριθεί για να μπορέσεις εσύ να το διαβάσεις. Αυτό όμως τις περισσότερες φορές είναι κατευθυνόμενο. Ακόμα και στις εφημερίδες ελάχιστοι είναι αυτοί που έχουν κύρος· εκείνοι που το έχουν χτίσει μες στα χρόνια. Δεν υπάρχει όμως κάποια στέγη που να μας λέει πως ό, τι είπε η τάδε ή η δείνα εφημερίδα είναι αλήθεια. Δεν υπάρχουν πια αυτά.

Το μουσικό μας στέκι, το www.musicheaven.gr το γνωρίζεις; Τι εντυπώσεις σου αφήνει;

Βεβαίως και το γνωρίζω. Έτυχε να το ανακαλύψω όταν έψαχνα να διαβάσω μια συνέντευξη κάποιου καλλιτέχνη. Με την κλασική μέθοδο λοιπόν πάτησα στο google το όνομα του καλλιτέχνη και με έβγαλε κατευθείαν στο MusicHeaven. Είναι ένα πολύ ζωντανό site και είναι όμορφο που γύρω από ένα θέμα όπως η μουσική συγκεντρώνονται πολλοί άνθρωποι με κοινά ενδιαφέροντα. Γενικότερα τα forums μου αρέσουν πολύ γιατί ενημερώνεσαι πολύ πιο απλά, μέσα από τις συζητήσεις κάποιων ανθρώπων που τις περισσότερες φορές μιλάνε για δικές τους εμπειρίες με τις δικές τους απόψεις. Βέβαια δεν είμαι μέλος ακόμα, αλλά σύντομα έχω σκοπό να γίνω.

*Πρώτη δημοσίευση MusicHeaven.gr
Αύγουστος 2007.