Συνέντευξη της Δήμητρας Γαλάνη στην Βάσια Πέτσα

Κείμενο- Συνέντευξη: Βάσια Πέτσα

Επιμέλεια: Νατάσσα Ξαρχάκου

Φωτογραφίες: Λίλα Σωτηρίου

«...Όλοι λίγο πολύ κάπου θα 'χουμε πληγωθεί. Όλοι κουβαλάμε ένα μάτσο τραύματα. Όταν μπορείς τα τραύματα σου να τα κάνεις δημιουργία τότε αρχίζεις να τα γιατρεύεις βρίσκοντας έτσι τις απαραίτητες ισορροπίες. Για μένα, ένα από τα στοιχεία που ορίζουν την ευφυία ενός ανθρώπου είναι να καταφέρνει τα τραύματα του να μη τον «καπελώνουν». Ένας δρόμος λοιπόν είναι να τα μεταλλάσσει σε έργο...»

Λένε ότι οι άνθρωποι μοιάζουν με τα σπίτια τους. Όσοι διακοσμητές και να περάσουν από πάνω τους, όσα αντικείμενα και να είναι δώρα άλλων, η ατμόσφαιρα, η συνολική αισθητική, είναι υπόθεση προσωπική. Το σπίτι της Δήμητρας Γαλάνη, στο οποίο μας υποδέχτηκε ένα Σάββατο μεσημέρι συνοδευμένη από το χρυσόμαλλο λαμπραντόρ της, ήταν μεγαλόπρεπο με αίσθηση του μέτρου, άριστη αισθητική, χωρίς τίποτα περιττό. Ισορροπημένο και στιβαρό, αλλά ταυτόχρονα ζεστό και οικείο. Όπως η φωνή της. Όπως και η ίδια.

Σαράντα ολόκληρα χρόνια μεσουρανείτε στο μουσικό στερέωμα. Υπάρχει κάποια στιγμή που θεωρείτε εσείς ως την πιο σημαντική της καριέρας σας; Μια στιγμή που να είπατε εδώ θα μπορούσα να σταματήσω;
Αυτό δεν έχει περάσει ποτέ από το μυαλό μου γιατί η μουσική, που ζω και αναπνέω μέσα της, είναι ένας απίστευτος και αστείρευτος θησαυρός. Είναι μια θάλασσα απέραντη, που έχω το προνόμοιο να βουτώ μέσα ολόκληρη, μετά να παίρνω μια μικρή ανάσα και μετά ξανά και ξανά... Αν πραγματικά έχεις αγάπη και ανάγκη τη μουσική δε σταματάς ποτέ και πουθενά. Αυτό σε σχέση με τη τέχνη μου.
Τώρα αυτό που ονομάζετε καριέρα, είναι μια άλλη ιστορία που σαφώς κάποια στιγμή θα έχει ένα τέλος από την ώρα που θα αισθανθώ ότι δεν έχω να κάνω άλλον «διάλογο» με τον κόσμο. Όσο όμως αυτός ο διάλογος συνεχίζεται θα είμαι παρούσα και μάλιστα κάθε φορά ανεβάζοντας τον πήχυ και δοκιμάζοντας πάντα καινούργια πράγματα.
Από την αρχή της πορείας αυτής δεν στεκόμουν ποτέ στα ίδια. Δοκίμαζα τον εαυτό μου, ήμουνα πάντα μέσα, σε σχέση με τις καινούργιες μουσικές τάσεις και τα ρεύματα. Τολμούσα να κάνω αυτό που αγαπάω και που με ενθουσιάζει χωρίς να σκέφτομαι τις όποιες «εμπορικότητες» και τα κυρίαρχα ρεύματα. Ήμουν λοιπόν πάντα σε επαφή με το «καινούργιο» μέσα από το ενστικτό μου και τις εκάστοτε ανάγκες μου έκφρασης. Έτσι, βρισκόμουν πολύ συχνά πιο μπροστά από τα πράγματα γιατί απλά δεν μπορούσα να σταθώ στο ήδη υπάρχον.
Τελική διαπίστωση... Θέλει τόλμη η ζωή. Πρέπει να μπαίνεις με κάποιον «τσαμπουκά» στα πράγματα.

Άρα, για αυτό θα λέγατε ότι είστε περήφανη για την καριέρα σας, γιατί τολμήσατε;
Είμαι περήφανη βασικά για ένα πράγμα. Για αυτή τη ζωντανή σχέση που έχω με τον κόσμο. Είναι μια σχέση βασισμένη στην αλήθεια. Δεν τους έχω πει ψέματα ούτε μια στιγμή, έχω αναγνωρίσει τα λάθη μου, άλλωστε μου τα έχει δείξει ο ίδιος ο κόσμος. Δεν επέτρεψα σε καμία μικρότητα να μπει ανάμεσά μας. Είμαι περήφανη λοιπόν που δεν τους πρόδωσα...

Μιλήσατε προηγουμένως για εμπορικότητα....
Κοίταξε, η εμπορικότητα, δεν είναι κάτι κακό. Έχουμε βάλει ταμπέλες, ότι εμπορικό είναι φτηνιάρικο ή πρόχειρο. Το ζήτημα είναι να πάει το σήμα που εκπέμπει κανείς όσο πιο μακριά γίνεται, αυτό θέλει ένας καλλιτέχνης, δεν θέλει να τραγουδάει για πέντε φίλους. Θα δώσω λοιπόν μουσική τέτοια, που θα σέβεται τη γλώσσα (τον πολιτισμό μου) και την αισθητική του ακροατή. Οι άνθρωποι που με ακούνε είναι σαν και μένα. Δεν κοιτάω να τους παγιδεύσω. Άρα η εμπορικότητα, μέσα από καλά εργαλεία, είναι το ζητούμενο.

Από τα δεκαέξι σας που ξεκινήσατε το τραγούδι, τι έχει αλλάξει σε σας, και σαν άνθρωπο, αλλά και σαν καλλιτέχνη;
Έχω γίνει καλύτερος άνθρωπος μέσα από την τέχνη μου. Κατόρθωσα, ασκώντας την όλα αυτά τα χρόνια, να έχω κάνει βήματα μπροστά και όχι πίσω. Γιατί πολλές φορές όλο αυτό που παίρνουμε από τον κόσμο σαν αναγνώριση είναι τόσο βαρύ και μπορεί να χαντακώσει ανθρώπους, γιατί ξεχνούν την υπόσταση τους, ξεχνούν την ψυχή τους και σταματούν στην όποια εικόνα τους καθρεφτίζει το κοινό...

Οι δικές σας άμυνες απέναντι σε αυτό;
Πρώτον η παιδεία μου, το περιβάλλον που μεγάλωσα. Δεύτερον η τεράστια ανάγκη μου να είμαι μέσα στη μουσική και την ίδια στιγμή η αθωότητά μου σε σχέση με τη μουσική.

Στο καινούριο σας άλμπουμ βλέπουμε παλιά κομμάτια «πειραγμένα». Ομάδα που κερδίζει δεν την αλλάζεις, λένε...
Το ρεμέικ έχει κάποιο λόγο -για να προσθέσεις ή για να υπογραμμίσεις κάτι. Το έργο επίσης, όταν είναι άξιο, έχει ανάγκη από αυτή τη «νέα ανάγνωση». Ο καλλιτέχνης που αντέχει μέσα στα χρόνια είναι ακριβώς αυτό- ότι αισθάνεται τη «γλώσσα» που πρέπει να μιλήσει. Ο κόσμος στην Ελλάδα, όταν έχει αγαπήσει κάτι, θέλει να του ξαναδώσεις αν είναι δυνατόν... το ίδιο. Εγώ πήγαινα πάντα κόντρα σ' αυτό. Πολύ φιλικά και όχι επιθετικά έλεγα ...«για δες κι αυτό ή για δες το και έτσι». Θεωρώ εξαιρετικά πληκτικό να ακούω τον εαυτό μου πάλι και πάλι στα ίδια και στα ίδια, με τον ίδιο τρόπο για τους ευνόητους λόγους της επιτυχίας δια της επανάληψης. Άλλωστε με ενδιαφέρει (και αυτό είναι γνωστό πλέον σε όλους) να είμαι πάντα σε ένα διάλογο με τους νέους ανθρώπους...

Μιλούσα πρόσφατα με κάποιους μουσικούς οι οποίοι υποστήριζαν ότι ο καλλιτέχνης εξυπηρετεί κυρίως την ανάγκη προσωπικής έκφρασης και η επικοινωνία με το κοινό είναι κάτι δευτερεύον. Ποια είναι η δική σας άποψη;
Αυτή είναι νομίζω μια μεγάλη παγίδα. Οι καλλιτέχνες είμαστε άνθρωποι με εμμονές που γυρίζουμε γύρω γύρω από αυτές λίγο ...αυτιστικά θα έλεγα. Έχουμε ανάγκη λοιπόν να «εκτεθούμε» για να λυτρωθούμε. Η έκθεση σε οδηγεί και στο επόμενο βήμα. Αυτά τα περί «παίζουμε μόνο για πάρτη μας» κλπ. με κάνουν λίγο καχύποπτη... Γενικότερα είμαι υπέρ της διάδρασης.

Αυτή η διαλεκτική με το κοινό δεν είναι ίσως και η πιο σημαντική μορφή πολιτικής τέχνης; 
Για μένα όλα είναι πολιτική. Άρα ένας βασικός ρόλος του καλλιτέχνη είναι να ανεβάσει και να προχωρήσει τα πράγματα, διότι αυτός μπορεί και βλέπει λίγο πιο μπροστά. Ένας δέκτης στην ουσία είναι, που αισθάνεται τα πράγματα πριν συμβούν, τους δίνει εικόνα, τα σχηματίζει... Είναι φορέας παιδείας ο καλλιτέχνης. Τι πιο πολιτικό από αυτό...

Σας έχει προσεγγίσει ποτέ κάποιο κόμμα;
Στο παρελθόν ναι. Αρνήθηκα και τελείωσε. Κάθε μου κίνηση και πράξη έχει μέσα πολιτική θέση οπότε δεν χρειάζεται να τοποθετηθώ μέσα από κομματικούς μηχανισμους... Σαν δημόσιο πρόσωπο θεωρώ ότι ο λόγος μου είναι πιο αξιόπιστος από τον λόγο μιας κομματικής ντιρεκτίβας. Η σχέση μου με τον κόσμο είναι μια ανοικτή και διάφανη υπόθεση και αυτό δεν το ανταλάσσω με τίποτα. Άσε που η γενιά μου (γενιά της εξουσίας τώρα) είναι απογοητευτική, σχεδόν εγκληματική σε σχέση με αυτό που αφήνει για μέλλον... Τι ντροπή που αισθάνομαι...! Και να φανταστείς ότι είναι η γενιά του Γούντστοκ και του Μάη του 68... Που πήγε όλο αυτό Θεέ μου; ...Μας τσακίσανε τα φράγκα... Αυτό έγινε.

Έχετε τραγουδήσει το «σ' όποιον αρέσουμε για τους άλλους δεν θα μπορέσουμε». Είναι και στάση ζωής αυτό για σας;
Αν προσέξεις τι λέει ο στίχος της Λίνας από την αρχή του τραγουδιού, ναι, είναι στάση ζωής. Λέει:

«ό,τι μπορώ 

για σένα κάνω αυτόν τον καιρό
και παριστάνω με λάθη σωρό,

κάτι γερό, να κρατηθείς.

Ό,τι μπορείς

για μένα κάνε και εσύ να χαρείς,

τα χρόνια πάνε κι ας μείνουμε εμείς

λόγω καρδιάς, λόγω τιμής...»

Απλά μένουμε πάντα στο ρεφραίν που είναι πραγματικά πολύ έντονο. Το τραγούδι μιλάει για τη ανάγκη του να είμαστε μαζί στα δύσκολα και να μη μας τρομάζουν οι διαφορές μας με αυτούς που δεν τις αντιλαμβάνονται. Δεν είναι καθόλου εγωκεντρικό -όπως πολλοί το αντιλαμβάνονται- αυτό το τραγούδι.

Δε δείχνει κάτι αυτό για την κοινωνία μας, το ότι όλοι στεκόμαστε στο «σ» όποιον αρέσουμε»;

Αυτή είναι μια μεγάλη συζήτηση, θα πάρει ώρα, θέλεις να την ανοίξουμε; (γέλια).

Πέντε λεπτάκια...
Ωραία, τότε θα σου πω ότι δεν θα ψηφίζαμε, αν δεν ήταν έτσι τα πράγματα, Νέα Δημοκρατία και ΠΑΣΟΚ...

Έχουμε άλλα τέσσερα λεπτά για να μας το αναλύσετε αυτό. 
Αυτό που σου είπα είναι ενδεικτικό, αλλά και απόλυτα φοβικό, γιατί στην ουσία, από ανασφάλεια δεν θέλουμε το καινούριο. «Μη μου τους κύκλους τάραττε». Μόνο ότι βολεύει. Ο κόσμος δεν θέλει να δει την αλήθεια. Γιατί η αλήθεια πολλές φορές πονάει. Μας ξεβολεύει. Έχει μεταθέσει λοιπόν το πρόβλημα στα δύο μεγάλα κόμματα για να έχει να λέει ότι για όλα ευθύνονται αυτά, έχει φτιάξει μια πελατιακή σχέση με αυτά και μ' αυτό τον τρόπο έχουμε την ψευδαίσθηση ότι έχουμε κράτος και πορευόμαστε. Αυτοί, άλλο που δε θέλουν βέβαια να μπαινοβγαίνουν στην εξουσία εναλασσόμενοι με ότι ολέθριο σημαίνει αυτό. Και όλα αυτά γιατί σαν λαός δεν θέλουμε να αντικρύσουμε την αλήθεια και γινόμαστε ολοένα και πιο εσωστρεφείς. Και η αλήθεια είναι ότι καταρρέουμε δυστυχώς από όλες τις απόψεις. Ειλικρινά δεν μπορώ να καταλάβω τι είδους τραύμα είναι αυτό που κουβαλάμε.Τι πληγή είναι αυτή...

Είναι και στην μουσική συντηρητική η ελληνική κοινωνία;
Φανατικά και θανατικά (γέλια).

Έχετε αναγκαστεί πολλές φορές να κάνετε συμβιβασμούς για αυτό το λόγο;
Πολύ λίγους. Και περισσότερο τους έκανα για να δοκιμάσω κάτι σε στιγμές δικής μου σύγχυσης.

Στο σάιτ σας συναντούμε τα «αγαπημένα της Δήμητρας». Μιλήστε μας λίγο για τις μουσικές σας επιρροές.
Στο παλιό σάιτ ήμουν η σούπερ Δήμητρα. Και είχα και το «Δ» το αναρχικό (γέλια). Ακούω τα πάντα. Είμαι ανοιχτή σε όλα τα είδη και τις τάσεις. Όλα αυτά που βλέπετε γύρω είναι μουσική (σ.σ. Δείχνει μια απέραστη σειρά από ράφια) αποθηκεύονται σε σκληρούς δίσκους και έχω κάτι σαν 3 terra μουσική.

Όλοι έχουμε κάποια εικόνα αρνητική, με την οποία αναμετριόμαστε ως αυτό που δεν θέλουμε να είμαστε. Η δική σας;
Αυτό που ήθελα να γίνω έχω γίνει και μη σου φανεί αλαζονικό. Έχω την ευτυχία, -όχι την τύχη γιατί δούλεψα σκληρά γι αυτό- να έχω αγγίξει αυτό που ονειρευόμουν, στα πρώτα μου βηματα, να γίνω σαν προσωπικότητα.

Τι θεωρείτε αλαζονικό στη μουσική;
Το κακό στη χώρα μας είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι που αγαπιούνται από τον κόσμο, θεωρούν ότι ο κόσμος ξεκινάει από αυτούς και καταλήγει σε αυτούς. Είναι δυστυχώς η φύση της δουλειάς μας που προξενεί αυτή την «αναπηρία». Έτσι πολλές φορές «ανταγωνίζονται» το ίδιο το έργο και αυτό δημιουργεί μια λάθος αντίληψη για το ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος τους.
Το ζητούμενο δεν είναι να ξεπεραστεί με τη φωνή αυτό που έχει γραφτεί. Το ζητούμενό είναι να ερμηνευτεί όσο γίνεται καλύτερα. Αυτό άλλωστε ξεχωρίζει τον ερμηνευτή από έναν απλό τραγουδιστή. Ένας τραγουδιστής, που κατά τα άλλα μπορεί να έχει εξαίρετη φωνή, έχει τη τάση να τα φέρνει όλα στα μέτρα του. Δεν μπορείς να διακρίνεις το χρώμα ή το νόημα, γιατί το «μπουκώνει» η φωνή του. Ο ερμηνευτής όμως, κάνει μια άλλη δουλειά. Στο τραγούδι ο ιδανικός μουσικός καλείται να βρει τη μουσική που έχει ο λόγος.

Γιατί μας αρέσει η μουσική και δεν μας αρέσει π.χ, αυτό. (χτύπημα χεριού στο τραπέζι).
Μας αρέσει και αυτό γιατί και αυτό ακόμα είναι μουσική. Ο κάθε ήχος που υπάρχει στο περιβάλλον μας, μεταφράζεται σε μουσική. Για αυτό και η μουσική έχει τέτοιο αντίκτυπο σαν τέχνη. Δονεί το σώμα σου και την ψυχή σου. Η μουσική συγκεντρώνει και αναπαράγει τους ήχους του περιβάλλοντος, ακόμα και τον ήχο από την κοιλιά της μάνας σου. Το κουβαλάς σαν μνήμη αυτό. Δεν ξέρω αν υπάρχει πιο πανανθρώπινο πράγμα από αυτό.

Τι είναι για σας η ελευθερία;
Το να μπορείς να δεις την αλήθεια. Γιατί για να δεις την αλήθεια, αυτομάτως είσαι και ισχυρός να την αντιμετωπίσεις. Είσαι γερός, είσαι έτοιμος. Άρα, πιό ευτυχής.

Οι περίοδοι παύσης μεταξύ των δημιουργικών κομματιών της ζωής σας τι περιλαμβάνουν;
Η παύση, γενικά στην τέχνη, αλλά και στη ζωή, είναι η μεγαλύτερη τέχνη. Μπαίνεις σε μία στατική κατάσταση και αντιλαμβάνεσαι. Οι παύσεις είναι εξαιρετικά χρήσιμες και πρέπει να τις επιδιώκουμε. Δίνουμε τότε το δικαίωμα στον εγκέφαλο μας να λειτουργήσει. Θα σου δώσω ένα παράδειγμα. Ο εγκέφαλος ξέρει πολύ καλύτερα από εμάς το σώμα μας. Το σώμα μας πολλές φορές μας «κοροϊδεύει» και έτσι όταν μπαίνεις στα 30 συμπεριφέρεσαι με τη φόρα των 20, στα 40 με τη φόρα των 30 και ούτω καθεξής. Ξαφνικά συνειδητοποιείς ότι χάνεις την επαφή με το ίδιο σου το σώμα. Πρέπει κάπου εκεί να κάνεις μια παύση για να μπορέσεις να δεις, να αισθανθείς τη καινούρια συνθήκη.
Η μεγαλύτερη παύση στη ζωή μου ήταν αναγκαστική παύση. Είχα ένα ατύχημα, το 1990. Εκεί, τα είδα όλα. «Επέτρεψα» στον εαυτό μου να έχει χρόνο. Έκανα ένα απίστευτο «ριγουάιντ» του τι είχα κάνει μέχρι εκείνη τη στιγμή, και είδα τι δεν έχω κάνει και τι είχα ανάγκη να κάνω. Μετά από εκεί, έγινε το «Χάραμα» και η πορεία αυτή που βλέπεις μέχρι σήμερα. Η ζωή μου είναι δύο περίοδοι. Μπορείς να το δεις και μέσα στη μουσική, ακόμα και ο τρόπος που τραγουδάω άλλαξε. Ήταν εξαιρετικά σημαντικό αυτό.

Μιλήστε μας λίγο για την συνεργασία σας με την Ελένη Τσαλιγοπούλου στο ΒΟΞ. 
Με την Ελένη συνεργαστήκαμε για πρώτη φορά στο «Χάραμα» το '93 και μαζί κάναμε το μικρό «θαύμα» εκείνης της περιόδου. Έχω μεγάλη χαρά που ξαναβρισκόμαστε τώρα. Καταρχήν θέλω να σου πω την άποψή μου για την Ελένη Τσαλιγοπούλου, την οποία θεωρώ πάρα πολύ σημαντική τραγουδίστρια. Είναι ερμηνεύτρια με απίστευτες δυνατότητες, με πολύ σημαντική παιδεία, είναι εξαιρετικά ανήσυχη, για αυτό κι έχει αγγίξει όλα τα είδη με μεγάλη τέχνη. Έχω απέναντί μου έναν πραγματικό καλλιτέχνη.

Άλλο μεγάλο ατού για τη συνεργασία μας είναι η ομάδα των μουσικών που συνεργαζόμαστε οι οποίοι είναι νεότατοι και εξαιρετικοί. Μαζί μας οι «ΙΜΑΜ ΜΠΑΪΛΝΤΙ» αυτό το υπέροχο νεανικό έθνικ γκρουπ και ο Μανώλης Καραντίνης. Όλα αυτά θα συμβούν σε ένα χώρο που θα σας εντυπωσιάσει αφάνταστα. Το ΒΟΞ μετατράπηκε από τον Γιώργο Γαβαλά και τον Γιάννη Μουρίκη σε έναν εξαιρετικα λειτουργικό χώρο, ιδανικό για καλλιτέχνες και κοινό. Είναι η πρώτη φορά που δημιουργείται ένας κυκλικός - κυλινδρικός χώρος με τη σκηνή σχεδόν στη μέση. Έχουμε μπει στις πρόβες με μια απίστευτη λαχτάρα να κάνουμε μουσική και να διασκεδάσουμε με τον κόσμο για τον κόσμο.

Στο κλείσιμο της συνέντευξης, η Σούσι είχε αποτελειώσει το κόκαλό της που δημιουργούσε παράσιτα στο κασετοφωνάκι και καθόταν ήσυχη πια. Ίσως το έκανε επίτηδες, για να μας εκδικηθεί που αποσπούσαμε την αφεντικίνα της. «Χρησιμοποιείτε συχνά την έννοια της θάλασσας για να περιγράψετε τη μουσική», παρατήρησε η Νατάσα (Ξαρχάκου). «Δεν το είχα σκεφτεί, έχεις δίκιο», απάντησε η Δήμητρα Γαλάνη. «Ξέρεις, στο σπίτι στο Σούνιο τον πρώτο χρόνο δεν άκουγα καθόλου μουσική, ενώ είμαι ένας άνθρωπος που ζει μέσα στη μουσική, μέρα νύχτα. Άκουγα τη θάλασσα. Πότε θύμωνε, πότε κάλμαρε, άλλαζε συνεχώς. Δεν υπήρχε ωραιότερη μουσική». Χμ...σκέφτηκα. Ίσως αν πρόσθετε κανείς στο φόντο ένα τραγούδι της Δήμητρας Γαλάνη. Αλλά ας αφήσουμε τους μουσικούς πειραματισμούς για αυτούς που ξέρουν...

*Πρώτη δημοσίευση

περιοδικό πολιτισμού Ως3,

Οκτώβριος 2009.