Του Ματθαιου Τσιμιτακη
Το Διαδίκτυο έχει χαρακτηριστεί επανάσταση ενδεχομένως εξίσου σημαντική με την εφεύρεση του τροχού. Ο λόγος είναι βεβαίως ότι κάνει διαθέσιμη σε όλους όσοι έχουν πρόσβαση σε αυτό όση γνώση, όσες πληροφορίες διαθέτει η ανθρωπότητα σε όλον τον κόσμο, εκμηδενίζει αποστάσεις και καταλύει σύνορα, φέρνοντας κοντά ανθρώπους από διαφορετικές κουλτούρες, τάξεις και εθνικότητες.
Οι χρήστες του σε όλο τον κόσμο τείνουν να μοιράζονται ιδέες, απόψεις αλλά και αρχεία παραβιάζοντας κάποιες φορές κανόνες, όπως ο σεβασμός της πνευματικής ιδιοκτησίας. Δημιουργείται έτσι ένα παράδοξο στην εποχή μας, όπου από τη μια πλευρά η τεχνολογία και οι δυνατότητες που ανοίγει επιτρέπουν νέες μορφές συνεργασίας και νέα επικοινωνιακά ήθη, ενώ από την άλλη καταπατώνται δικαιώματα μέχρι πρότινος κατοχυρωμένα.
«Πρέπει να ξαναοργανώσουμε την οικονομία με γνώμονα το κοινωνικό καλό. Δεν είναι Πυρηνική Φυσική», λέει ο ανθρωπολόγος Michel Bauwens, ερευνητής του Πανεπιστημίου του Αμστερνταμ, ιδρυτής του p2p Foundation, ενός ιδρύματος που έχει στηρίξει θεωρητικά την ομότιμη οικονομία, τα δίκτυα διαμοιρασμού αρχείων, όπως το διάσημο Σουηδικό Pirate Bay, αλλά και τα «πειρατικά» κόμματα που εμφανίζονται το ένα μετά το άλλο σε όλη την Ευρώπη. Ο Bauwens είναι ακόμα συνεργάτης πανεπιστημίων στο Βέλγιο και την Ταϊλάνδη, όπου και ζει, ενώ είναι συγγραφέας και αναλυτής θεμάτων τεχνολογίας και οικονομίας.
Η επίσκεψή του στην Ελλάδα συνέπεσε (από μια σκανδαλώδη τύχη) με τη σύλληψη των δώδεκα διαχειριστών του δικτύου ανταλλαγής και διαμοιρασμού αρχείων gamato. info, την εξάρθρωση από την Ιnterpol άλλων πέντε παρόμοιων δικτύων σε όλη την Ευρώπη αλλά και τη στιγμή που οι απεργιακές κινητοποιήσεις κλιμακώνονταν στη χώρα κατά του προγράμματος σταθερότητας για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης. Η «Κ» συνάντησε τον Michel Bauwens και συζήτησε μαζί του.
Εχουμε στην Ελλάδα αυτές τις ημέρες μια υπόθεση που μοιάζει λίγο με την υπόθεση του Σουηδικού Pirate Bay και των δικτύων διαμοιρασμού αρχείων (p2p) που διώκονται συστηματικά από τη μουσική βιομηχανία. Υπάρχει πράγματι πρόβλημα με τα πνευματικά δικαιώματα των δημιουργών πολιτιστικών έργων, όπως είναι οι ταινίες και η μουσική. Πώς πιστεύετε ότι πρέπει να αντιμετωπιστεί αυτό το θέμα;
Υπάρχει μια παραδοξότητα στο υπάρχουν σύστημα. Αν αγοράσω ένα αυτοκίνητο, μπορώ να το κάνω ό, τι θέλω, να το δανείσω κ. ο. κ. Για να αποκτήσω μουσική όμως πρέπει να αποδεχτώ μια φεουδαρχική άδεια, η οποία δεν μου επιτρέπει να την μοιραστώ. Το θεωρώ απαράδεκτο. Νομίζω ότι το δικαίωμα του να μοιράζεσαι είναι υπέρτερο του δικαιώματος προστασίας της ιδιοκτησίας. Επίσης, θεωρώ ότι το υπάρχον σύστημα δεν αμείβει καλά τους δημιουργούς και δεν προστατεύει τους ίδιους, αλλά τους μεσάζοντες· αντίθετα, εκμεταλλεύεται τους δημιουργούς. Αντί να αρνηθούμε την εξέλιξη της τεχνολογίας ή να καταπατήσουμε δικαιώματα, θα μπορούσαμε να φτιάξουμε μηχανισμούς που μετρούν τη διακίνηση των αρχείων και οι καλλιτέχνες να παίρνουν από τα τηλεπικοινωνιακά τέλη αυτό που τους αναλογεί. Προϋπόθεση για αυτό είναι να νομιμοποιηθεί η ανταλλαγή αρχείων. Θα μπορούσαμε ακόμα να δούμε διάφορα είδη αδειών που να επιτρέπουν διαφορετικές χρήσεις, όπως προσπαθούν να κάνουν οι άδειες creative commons.
Ζητάτε λοιπόν να επιβληθεί μια ρύθμιση μέσω του κράτους;
Να μεταρρυθμίσουμε τους οργανισμούς δικαιωμάτων με πιο ανοιχτό και κοινωνικό τρόπο, υπέρ των συμφερόντων των δημιουργών και των χρηστών του Διαδικτύου. Τα ίδια προβλήματα παρουσιάζονται και σε άλλες βιομηχανίες, όπως τα φάρμακα και η επιστημονική έρευνα. Είναι υπέρτερο το δικαίωμα πρόσβασης σε ένα φάρμακο που θα σου σώσει τη ζωή, από το δικαίωμα προστασίας μιας πατέντας. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε το ζήτημα των πνευματικών δικαιωμάτων γενικά με γνώμονα το κοινωνικό συμφέρον.
Θεωρείστε ο βασικός εκφραστής της θεωρίας της ομότιμης παραγωγής, η οποία συνοδεύει αυτά τα δίκτυα ανταλλαγής αρχείων. Θα ήθελα να μου εξηγήσετε την οικονομία p2p την οποία υπερασπίζεσθε.
Σε όλη την ανθρώπινη ιστορία το μεγαλύτερο ισοδυναμεί με το ισχυρότερο. Αν είσαι μια μικρή φυλή και τα βάλεις με μια συμμαχία φυλών, το πιθανότερο είναι ότι θα χάσεις. Το ίδιο αν είσαι ένα μικρό έθνος και τα βάλεις με ένα μεγαλύτερο, ή μια μικρή επιχείρηση και πρέπει να αντιπαρατεθείς με μια μεγάλη. Οταν η ανθρωπότητα θέλει να υλοποιήσει μεγάλα και πολύπλοκα σχέδια, η φυσική μας ικανότητα για εμπιστοσύνη/αξιοπιστία καταρρέει. Ετσι απλοποιούμε διαδικασίες, ροές επικοινωνίας και ιεραρχούμε. Σήμερα, εξαιτίας του Ιnternet κυρίως, διαθέτουμε ένα εργαλείο που καθιστά δυνατό -για πρώτη φορά- τον παγκόσμιο συντονισμό μιας δυναμικής μικρών ομάδων. Πάρτε για παράδειγμα τη Wikipedia: Πρόκειται ως επί το πλείστον για ιδιώτες σε όλο τον πλανήτη, που ξέρουν όμως πού να πάνε και τι να κάνουν και κανείς δεν τους καθοδηγεί κεντρικά.
Ομως, η Wikipedia συνιστά μη κερδοσκοπικό έργο.
Το ίδιο γίνεται με το ελεύθερο λογισμικό. Αναδύεται ένα μοντέλο όπου άνθρωποι συνεργάζονται σε παγκόσμια κλίμακα, μοιράζονται γνώσεις, κώδικα και όλο και περισσότερο τις σχεδιαστικές τους ικανότητες σε κοινές δεξαμενές (commons). Δημιουργούν συνασπισμούς καινοτομιών μεταξύ κοινοτήτων, ιδιωτών και επιχειρήσεων που παράγουν αξία για τη συγκεκριμένη αγορά γύρω από αυτά τα «κοινά». Προκύπτει μια ανταγωνιστική δυναμική απέναντι στο παράδειγμα της καπιταλιστικής οργάνωσης της παραγωγής: Οσο μεγάλη εταιρεία κι αν είσαι, δεν θα μπορέσεις ποτέ να νικήσεις ένα δίκτυο. Ακόμα κι αν έχεις δέκα καλούς ερευνητές, θα υπάρχουν πάντα περισσότεροι καλοί ερευνητές εκεί έξω που αν συνεργαστούν θα έχουν πλεονέκτημα.
Αυτό βεβαίως συνεπάγεται και διαφορετικές μορφές κυριαρχίας πάνω στην εργασία και το αποτέλεσμά της.
Μιλάμε για «ομότιμη παραγωγή», «ομότιμη εξουσία» και «ομότιμη ιδιοκτησία». Ανάμεσα στο κράτος και την ιδιωτική πρωτοβουλία προστίθεται η κοινωνία των πολιτών που μετατρέπεται σε παραγωγικό παράγοντα. Και το ενδιαφέρον είναι πως αυτό έχει γίνει στάνταρ τρόπος παραγωγής λογισμικού, και τώρα μεταφέρεται και στην παραγωγή υλικών αγαθών. Εχω στον υπολογιστή μου ένα αρχείο με 250 πρότζεκτ κατασκευής «ανοιχτού» υλικού (hardware) που περιλαμβάνουν ακόμα και αυτοκίνητα. Μάλιστα το πρώτο κυκλοφορεί ήδη στην αγορά των ΗΠΑ.
Τα πειρατικά κόμματα είναι έκφραση αυτής της θεωρίας;
Είναι, στον βαθμό που εκφράζουν το αίτημα για την αναγνώριση ορίων, όπως είναι η φύση και η καταστροφή της και το αίτημα για ελεύθερη κουλτούρα. Υπάρχει ακόμα το ζήτημα της κοινωνικής δικαιοσύνης, που παραδοσιακά το εξέφραζε η Αριστερά.
Πηγή: Καθημερινή της Κυριακής 21/03/2010
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου