Ένας δίσκος - απολογισμός και μια μεγάλη ραδιοφωνική επιτυχία υπήρξαν μόνο η αφορμή για να γνωρίσουμε καλύτερα μία από τις σημαντικότερες ερμηνεύτριες του ελληνικού τραγoυδιού...
Εδώ και αρκετά χρόνια αποτελεί μία από τις σταθερότερες αξίες σε πολλούς τομείς της ελληνικής μουσικής. Η χαρακτηριστική χροιά, η ερμηνεία, το πολύ προσεγμένο ρεπερτόριο, οι σωστές επιλογές χώρων για παραστάσεις, οι άρτιες παραγωγές σε ζωντανές εμφανίσεις και δισκογραφία, οι συνεργασίες με δημιουργούς που άφησαν ανεξίτηλες σφραγίδες, η λαμπερή κι αέρινη παρουσία και οι καθοριστικές συμμετοχές της σε δίσκους άλλων, κάνουν δικαίως την Ελευθερία Αρβανιτάκη ένα μεγάλο κεφάλαιο για το ελληνικό τραγούδι. Ένας δίσκος- απολογισμός και μια μεγάλη ραδιοφωνική επιτυχία υπήρξαν μόνο η αφορμή για να γνωρίσουμε καλύτερα και να συζητήσουμε με μία από τις σημαντικότερες ερμηνεύτριες του ελληνικού τραγουδιού.
Ας ξεκινήσουμε από τα σημερινά δεδομένα. Σας βρίσκουμε στην κορυφή των προτιμήσεων του ραδιοφωνικού κοινού. Απ’ ότι διάβασα το τραγούδι «Μην ορκίζεσαι» έχει μεταδοθεί περισσότερο από κάθε άλλο στο ελληνικό ραδιόφωνο τους τελευταίους μήνες…
Αυτό ξέρετε δεν λέει και πολλά. Από τη μία είναι σημαντικό γιατί το ραδιόφωνο είναι το μέσο που κάνει γνωστά τα τραγούδια, από την άλλη η ουσία είναι κατά πόσο το τραγούδι μπαίνει στη ζωή του κόσμου και έπειτα σε ακολουθεί. Αν το «Μην ορκίζεσαι» έχει αυτά τα χαρακτηριστικά θα το δείξει ο χρόνος. Κανείς δεν μπορεί να ξέρει.
Στις ζωντανές σας εμφανίσεις το συμπεριλαμβάνετε στο πρόγραμμα. Ο κόσμος πώς αντιδρά στο άκουσμά του;
Ανταποκρίνεται τραγουδώντας. Ποτέ δεν μπορείς να προβλέψεις πώς θα αντιδράσει ο κόσμος σε ένα καινούργιο τραγούδι και η αλήθεια είναι πως δεν περίμενα να αντιδράσει έτσι. Άλλες φορές σε εκπλήσσει η συμπεριφορά του κοινού και του ραδιόφωνου στα νέα τραγούδια και άλλες σε επιβεβαιώνει. Συγκεκριμένα στο «Μην ορκίζεσαι» δεν περίμενα τέτοια ανταπόκριση.
Πείτε μας δυο λόγια γι’ αυτό. Είναι μια διασκευή ενός ιταλικού κομματιού.
Είναι μια διασκευή του ιταλικού Come Monna Lisa των Μ. Τζουζέπε και Ρ. Τζούλιο και τους στίχους στα ελληνικά τους έγραψε ο Νίκος ο Μωραΐτης. Όταν μου το έφερε ήταν η περίοδος ετοιμασίας του δίσκου «Δυνατά- δυνατά». Ήθελα να υπάρχουν στον δίσκο ένα-δύο νέα κομμάτια κι έτσι όταν το άκουσα το ξεχώρισα αμέσως. Έπειτα το δουλέψαμε μουσικά με τον Soumka και να το αποτέλεσμα. Υπήρξε κι άλλο ένα τραγούδι που ήθελα να συμπεριληφθεί αλλά δεν προλάβαμε χρονικά να το ετοιμάσουμε γιατί έπρεπε να βγει έγκαιρα το «Δυνατά- Δυνατά». Ίσως να το έχουμε στον επόμενο δίσκο.
Ξέρουμε ότι πλέον στην ραδιοφωνική πραγματικότητα επικρατεί η μέθοδος του playlist, πιστεύετε πως αν δεν συνέβαινε αυτό το τραγούδι θα πήγαινε ακόμα καλύτερα;
Δεν ξέρω να σου απαντήσω. Το τοπίο έχει αλλάξει τόσο πολύ, που πλέον η ανθρώπινη παρουσία στο ραδιόφωνο είναι η ελάχιστη δυνατή. Το σημαντικό όμως είναι να ερμηνεύουμε πώς εξελίσσεται κάτι και να μπορούμε να λειτουργούμε μέσα από αυτό. Ή όσο το δυνατόν να προλαβαίνουμε τις εξελίξεις και να αποτρέπουμε να συμβούν πράγματα που θα μας βγάλουν από το δρόμο μας και από όσα θέλουμε να ορίζουν την τέχνη μας. Όλα αυτά βέβαια δεν είναι εύκολα. Έτσι φτάσαμε στην σημερινή κατάσταση του ραδιοφώνου, να ορίζεται από μία playlist και ο ανθρώπινος παράγοντας με τις προσωπικές επιλογές κάθε ραδιοφωνικού παραγωγού να είναι πολύ περιορισμένος.
Είστε από τους καλλιτέχνες που εδώ και πολλά χρόνια απολαμβάνουν την εμπιστοσύνη των ΜΜΕ και ιδιαίτερα του ραδιοφώνου, με την έννοια ότι τραγούδια σας μεταδίδονται συχνά. Δεν θυμάμαι να λείψατε ποτέ από τις προτιμήσεις των παραγωγών.
Εννοείς μόνο του ραδιοφώνου. Γιατί στην ελληνική τηλεόραση δεν υπάρχουν εκπομπές που μπορούν να φιλοξενήσουν τους τραγουδιστές και τη μουσική τους, παρά μόνο τα γνωστά πρωινάδικα. Είναι δηλαδή ένα μέσον στο οποίο δεν υπάρχει θέση για εμάς, εκτός αν δίνεις συνεντεύξεις. Για παράδειγμα πέρσι φιλοξενήθηκα στις «Συναντήσεις», την εκπομπή του στιχουργού Λευτέρη Παπαδόπουλου και όντως ήταν κάτι όμορφο. Δεν είναι όμως αυτή η δουλειά της τηλεόρασης για έναν μουσικό. Δεν υπάρχουν δηλαδή εκπομπές που να έχουν ως βάση τη μουσική και μόνο αυτή.
Δεν υπάρχουν εκπομπές που στηρίζουν και προβάλουν το ποιοτικό τραγούδι; Ας πούμε το «Στην υγειά μας» ή ενίοτε το «Έχει γούστο»…
Δεν μιλάω για ποιοτικό ή μη ποιοτικό τραγούδι. Θεωρώ ότι η τηλεόραση με το να στήνει ένα στούντιο και να ετοιμάζει μια εκπομπή ποικίλης ύλης που σε κάποια σημεία να περιέχει και μουσική, απέχει πολύ από αυτό που λέω. Η τηλεόραση πρέπει να έχει σχέση με αυτό που λέγεται μουσική και να οργανώνει ξεχωριστές εκπομπές γι’ αυτήν, όχι μέσα σε magazinο. Η Μπίλιω Τσουκαλά με το «Έχει γούστο» που ανέφερες κάνει εξαιρετικές εκπομπές, αλλά δεν είναι αυτό μια αμιγώς μουσική εκπομπή.
Ας περιοριστούμε λοιπόν στο ραδιόφωνο. Υπήρξε ποτέ κάποια περίοδος που τα ραδιόφωνα να μην μετέδιδαν τα τραγούδια σας τόσο πολύ; Να υπέστη μία κάμψη αυτή η προτίμηση στο ρεπερτόριό σας;
Στο ραδιόφωνο συμβαίνει το εξής λογικό: την εποχή που κάνεις καινούργια πράγματα, βρίσκεσαι στην επικαιρότητα κι έτσι υπάρχει πολύ μεγαλύτερη προσοχή των μέσων στο πρόσωπό σου. Άρα, μαζί με τα καινούργια, μοιραία ακούγονται και κάποια παλαιότερα με αποτέλεσμα να βρίσκεσαι όλο και πιο μπροστά. Για παράδειγμα πριν το «Δυνατά- Δυνατά» είχα να κάνω δίσκο τρία χρόνια που είναι αρκετός καιρός. Μεσολάβησε βέβαια η συνεργασία με τον Νίκο Ξυδάκη στο «Γρήγορα η ώρα πέρασε», όμως αν και οι πωλήσεις του ήταν υψηλές, δεν ήταν δίσκος με μεγάλη ραδιοφωνική εμβέλεια. Τα τραγούδια αυτά μπόρεσαν να ακουστούν σε δύο ραδιοφωνικούς σταθμούς το πολύ, λόγω του συγκεκριμένου ύφους.
Χρησιμοποιήσατε ποτέ τα ΜΜΕ στρατηγικά;
Τέτοιες στρατηγικές που εκμεταλλεύονται τα ΜΜΕ κάνουν μονάχα οι «επαγγελματίες» του είδους και αν το θέτεις με την έννοια αυτή, δεν είμαι επαγγελματίας. Είμαι βαθειά επαγγελματίας όσον αφορά την τέχνη μου. Ό,τι κάνω θέλω να το χαίρομαι και να είμαι απόλυτα μέσα του. Από εκεί και πέρα δεν θα έκανα πράγματα για τα ΜΜΕ. Στρατηγικά και με αυτή την έννοια δρουν οι εταιρίες όταν κυκλοφορούν έναν δίσκο. Έχουν κάποιες σχέσεις, κανονίζουν κάποιες συνεντεύξεις και άλλα διάφορα τα οποία γίνονται από τότε που υπάρχει η δισκογραφία. Οι σχέσεις της δισκογραφίας δηλαδή και των ΜΜΕ είναι πολύ κοντινές λόγω της αγοράς. Κυρίως το ραδιόφωνο το οποίο στην κυριολεξία ζει από τη μουσική, άρα από εμάς και από τις εταιρίες δισκογραφίας που παράγουν το «προϊόν». Επίσης υπάρχουν και άλλοι φορείς που στηρίζονται εκεί, όπως τα μουσικά περιοδικά, η τηλεόραση με τα βίντεο κλιπ και άλλα. Είναι μια ζωντανή βιομηχανία η οποία περικλείεται από τη μουσική.
Ας αφήσουμε λοιπόν το εμπορικό κομμάτι και ας πάμε στην τέχνη. Παίρνετε την ευθύνη επάνω σας για ό,τι κάνετε;
Εννοείς την επιλογή των τραγουδιών; Ναι, έχω την πλήρη την ευθύνη της παραγωγής τους.
Στο κομμάτι αυτό παίζει και έναν μικρό ρόλο η τύχη;
Η ευθύνη και η τύχη δεν είναι ασυμβίβαστα. Η τύχη μπορεί να σου φέρει συναντήσεις και πράγματα άξια, μπορεί και όχι. Η τύχη έρχεται και φεύγει, η επιλογή είναι στο χέρι μας και όχι στης τύχης. Θα μπορούσε για παράδειγμα να έχει έρθει το «Μην ορκίζεσαι», να μην μου αρέσει, να μην μπει στον δίσκο και να μην το γνωρίσει ο κόσμος με ό,τι ακολούθησε και ακολουθεί.
Πάντως τόσο το κοινό, όσο και ο δημοσιογραφικός τομέας, απ’ ότι έχω διαβάσει κατά καιρούς, σας έχουν συνδέσει με ένα προσεκτικά επιλεγμένο ρεπερτόριο. Σας έχει επιβληθεί ποτέ η εταιρία στο συγκεκριμένο θέμα;
Ήμουν από τους τυχερούς, δεν μου επιβλήθηκαν ποτέ. Μπήκα στην δισκογραφία με ένα συγκρότημα, την Οπισθοδρομική Κομπανία, αλλά και από την πόρτα των συμμετοχών. Ξεκίνησα δηλαδή να τραγουδάω καλεσμένη σε κάποιους δίσκους συνθετών ή τραγουδοποιών φτιάχνοντας παράλληλα με το γκρουπ έναν δρόμο με σύγχρονες ερμηνείες. Η Οπισθοδρομικής Κομπανία λοιπόν είχε ένα πολύ συγκεκριμένο ρεπερτόριο και η πρώτη μας παραγωγή έγινε από τον Διονύση Σαββόπουλο ο οποίος μας έδωσε και την πλήρη ελευθερία να κάνουμε ό, τι θέλαμε. Και στη Λύρα που έγινε ο δίσκος μας τότε αλλά και στην Universal, στην οποία μεταπήδησα μετά, ευτύχησα να μην νιώσω ποτέ πίεση για το ρεπερτόριο κι αυτό συνέβη γιατί οι διευθυντές εταιριών ήταν άνθρωποι που δεν είχαν καμία σχέση με τη μουσική. Απλά διεύθυναν μια εταιρία και εμπιστεύονταν ανθρώπους για τις δουλειές. Εκεί έκανα και την πρώτη μου παραγωγή, το «Μένω εκτός». Από τότε μέχρι και σήμερα, πάντα με τη βοήθεια φίλων, είμαι εξολοκλήρου υπεύθυνη των παραγωγών μου.
Οι επιλογές γίνονται με τα δικά σας, αυστηρά κριτήρια ή μετράει και τι θέλει ο κόσμος να ακούσει;
Δεν μπορώ να ξέρω τι θέλει κάθε εποχή να ακούει ο κόσμος, αλλά φαντάζομαι πως για να συνεχίζει να με στηρίζει, του αρέσουν οι επιλογές μου. Με ενδιαφέρει αρκετά η εναλλαγή, να δοκιμάζω καινούργια πράγματα, διαφορετικά πλήττω. Οι δουλειές που κυκλοφορώ έχουν μεγάλες διαφορές η μία από την άλλη στο ύφος, έχουν όμως κι έναν κοινό παρονομαστή που διαμορφώνεται από την ποίηση και από την ελληνικότητα της μουσικής, παρόλο που κάνω και διασκευές. Υπάρχει σίγουρα κι ένα κομμάτι του κοινού που ξενίζεται από τις επιλογές μου όπως επίσης και άνθρωποι που ενθουσιάζονται. Επιλέγω με βάση αυτό που αισθάνομαι να με αντιπροσωπεύει και να με ενδιαφέρει καλλιτεχνικά και όχι ανάποδα, δηλαδή με βάση τις προτιμήσεις του κοινού.
Πόσο εύκολο είναι να στηρίζετε ερμηνευτικά εκ διαμέτρου αντίθετα είδη τραγουδιών; Έχετε τραγουδήσει από λαϊκά και ροκ μπαλάντες μέχρι παραδοσιακά και λάτιν.
Όλα αυτά είναι στυλ μουσικής που είναι οικειοποιημένα με την ελληνική κουλτούρα. Το λάτιν για παράδειγμα το έχουμε εμπεδώσει εδώ και χρόνια με πρωτεργάτη τον Μανώλη Χιώτη. Ακόμα πιο πριν υπήρξε μια μεγάλη παράδοση στην Ελλάδα με αγάπη για τη λάτιν μουσική μέσω του «τότε» ελαφρού τραγουδιού. Όταν κάτι λοιπόν είναι μέρος της παράδοσής μου μπορώ να το ερμηνεύσω εξίσου καλά.
Με την μουσική μας παράδοση τι σχέση έχετε;
Στο σπίτι άκουγα ελαφρά τραγούδια, ό,τι δηλαδή άρεσε στη μητέρα μου. Η σχέση που έχω με την παράδοση προέρχεται μέσα από το νησί μου, την Ικαρία, στο οποίο περνούσα τα περισσότερα καλοκαίρια. Στην αρχή, όταν πρωτοήρθα σε επαφή με την παραδοσιακή μουσική, σχεδόν μισούσα τα δημοτικά τραγούδια γιατί την εποχή εκείνη ταυτίζονταν με την χούντα. Ανακαλύπτοντας όμως σιγά- σιγά τα ρεμπέτικα, ανακάλυψα παράλληλα το δημοτικό και το νησιώτικο τραγούδι στην πηγή του. Ψάχνοντας τις πιο αυθεντικές εκτελέσεις ανακάλυψα ερμηνευτές και δημιουργούς που σήμερα θεωρούνται δεδομένοι, για εμάς όμως τότε ήταν μια ανακάλυψη. Πλέον έχω μια σχέση πάθους με την παραδοσιακή μουσική και νομίζω πως μια από τις καλύτερες συγκινήσεις μου είναι εκεί.
Έχετε σκεφτεί να κάνετε έναν δίσκο με παραδοσιακά τραγούδια; Από διάφορες περιοχές ίσως.
Κάθε τόπος έχει τόσο ιδιαίτερα τραγούδια και είναι τόσα πολλά που μόνο και μόνο η ανθολόγησή τους είναι κάτι πολύ δύσκολο, πόσο μάλλον η ερμηνεία. Ακόμα και σπουδαίοι τραγουδιστές του δημοτικού μας τραγουδιού δεν μπορούν να τα πουν όλα όπως πρέπει. Είναι ένα έδαφος πολύ πλούσιο, θέλει πολλή δουλειά, μεγάλη προσοχή και μεγάλη αφοσίωση. Μπορεί όμως και να συμβεί, δεν το απορρίπτω
Πολυσυλλεκτικοί δίσκοι ή κύκλοι τραγουδιών;
Είναι δύο τελείως διαφορετικά πράγματα που είναι εξίσου σημαντικά. Ο κύκλος τραγουδιών είναι ένα ζητούμενο που θέλει συνεργασία ενός συνθέτη κι ενός στιχουργού, πρέπει να ολοκληρωθεί μια σκέψη κι ένας λόγος. Δεν είναι εύκολο. Η πολυσυλλεκτικότητα είναι και ζητούμενο ραδιοφωνικό. Δεν πιστεύω πως έχει να κάνει με την ποιότητα της δουλειάς το είδος ενός δίσκου.
Αν κι έχετε κάνει δουλειές με έναν συνθέτη που μελοποιεί διάφορους στιχουργούς, αμιγώς κύκλο τραγουδιών δεν έχετε κάνει. Με έναν συνθέτη και έναν στιχουργό.
Έχω τραγουδήσει αρκετούς συνθέτες που μελοποιούν ποιητές ή στιχουργούς. Επίσης το Κοντραμπάτο με τον Σταμάτη Σπανουδάκη μπορεί να θεωρηθεί κύκλος τραγουδιών. Από εκεί και πέρα ανήκω στη γενιά αυτή που ο συνθέτης και ο στιχουργός δεν είναι τόσο κοντά όσο ήταν στο παρελθόν. Υπάρχει μια απόσταση μεταξύ τους, δεν λειτουργούν πλέον όπως παλιά κι έτσι δεν μπορούν να βγουν πράγματα πιο ολοκληρωμένα. Έχει αλλάξει το σκηνικό. Επίσης έχουν κάνει εδώ και χρόνια την εμφάνισή τους οι τραγουδοποιοί, μια άλλη καινούργια και σημαντική κατηγορία του ελληνικού τραγουδιού. Προσωπικά δεν έχει προκύψει κάτι, αν και υπάρχουν ολοκληρωμένες δουλειές στιχουργών. Αν φτιαχτεί κάτι καλό ίσως και να το κάνω.
Θίξατε το θέμα των τραγουδοποιών. Πολλοί που ξεκίνησαν ως ερμηνευτές σιγά- σιγά άρχισαν να βγάζουν και δικά τους τραγούδια μεταπηδώντας σε άλλη «κατηγορία». Εσείς ασχολείστε με την δημιουργία, έχετε γράψει τραγούδια που δεν έχουν βγει;
Δεν ασχολούμαι όσο θα ήθελα. Επίσης δεν έχει προκύψει κάτι που να με ικανοποιεί. Νομίζω πως, εφόσον μπορώ να κάνω μόνη μου τις παραγωγές και να κρίνω τη δουλειά άλλων, μπορώ και να κρίνω και την ποιότητα της δικής μου δουλειάς.
Αν κοιτάξει κανείς τα τραγούδια που έχετε δισκογραφήσει θα δει ότι μουσικά συγγενεύετε περισσότερο με τον Χατζιδάκι παρά με τον Θεοδωράκη. Επίσης θα δει πως δεν έχετε τραγουδήσει τραγούδια των δύο κορυφαίων, όπως άλλοι συνάδελφοί σας, παρά μόνο το «Κάπου υπάρχει η αγάπη μου» του Χατζιδάκι.
Καταρχήν πιστεύω πως συγγενεύω και με τους δύο εξίσου. Μπορεί δισκογραφικά να υπάρχει μόνο το «Κάπου υπάρχει η αγάπη μου», τραγούδια όμως και των δύο συμπεριλαμβάνω πάντα στα ζωντανά μου προγράμματα. Για τον Θεοδωράκη μάλιστα είχα τραγουδήσει και σε κάποιο τηλεοπτικό αφιέρωμα που έγινε γι’ αυτόν, όπως κι έχω συμμετάσχει σε συναυλίες που έγιναν προς τιμήν του. Να συμπεριλάβω τραγούδια του σε δίσκο δεν έτυχε.
Πολιτικά τραγούδια επίσης δεν έχετε τραγουδήσει.
Πολλοί μπλέκουν το πολιτικό τραγούδι με το κοινωνικό. Για παράδειγμα το «Είμαστε δυο είμαστε τρεις» του Μίκη Θεοδωράκη είναι ένα πολιτικό τραγούδι. Τέτοια όχι, δεν έχω τραγουδήσει και δεν νομίζω να υπάρχει κανείς που φτιάχνει και τραγουδά πολιτικό τραγούδι πλέον.
Ο Μάλαμας, για παράδειγμα, δεν κάνει πολιτικό τραγούδι; Δεν έχει πολλές στιγμές δημιουργίας με πολιτικό περιεχόμενο;
Τον Μάλαμα θα τον έλεγα «ποιητή». Πολιτικό είναι το τραγούδι που καθοδηγεί πολιτικά τον κόσμο και κριτικάρει την πολιτική κατάσταση. Δεν νομίζω πως υπάρχει σήμερα. Ακόμα και τα τραγούδια των Active Member που πολλοί τα θεωρούν πολιτικά εγώ θα τα έλεγα κοινωνικά. Εξάλλου η ραπ έτσι ξεκίνησε, κάνοντας μια κριτική στις κοινωνικές συνθήκες, πώς είναι και πώς θα πρέπει να είναι δομημένα τα πράγματα σε μια κοινωνία.
Ας πάμε λίγο στο «Δυνατά- δυνατά» που πέρα από τίτλος τραγουδιού αποτελεί και τίτλο μιας ανθολόγησης τραγουδιών από το σύνολο της πορείας σας. Το τραγούδι αυτό του Ara Dinjian και της Λίνας Νικολακοπούλου είναι από τα πιο παγιωμένα τραγούδια στον χώρο αν και στιχουργικά δύσκολο. Πώς πιστεύετε πως κατόρθωσε να μπει στις ζωές των ανθρώπων και να μείνει;
Στην Ελλάδα υπάρχουν κάποιοι στιχουργοί που με έναν μαγικό τρόπο και με τη βοήθεια της μουσικής και της ενορχήστρωσης, μπορούν να εκφράσουν απλά δυσνόητες εικόνες και έννοιες. Μία από αυτούς είναι και η Λίνα Νικολακοπούλου. Επίσης όταν βγήκε ο δίσκος «Μένω εκτός» που περιέχει και το τραγούδι, ήταν μια εποχή που η Λίνα άλλαξε τον τρόπο της στιχουργικής, άλλαξε δηλαδή τον τρόπο που εκφράζονται κάποια πράγματα κι έβαλε μια πολύ προσωπική σφραγίδα. Ήταν και η περίοδος που ο κόσμος είχε ανάγκη να τραγουδήσει περισσότερο εικόνες που φέρνουν συναισθήματα παρά έναν πιο απλό κι εύκολο στίχο.
Περισσότερο βάρος δίνετε στον στίχο ή στη μουσική;
Το τραγούδι αποτελείται και από τα δύο, όμως λίγο περισσότερο βάρος έχει ο στίχος. Όταν οι άνθρωποι ακούν ένα τραγούδι και το τραγουδούν, ταυτίζονται με όσα λέει ο στίχος. Υπάρχουν υπέροχοι στίχοι που έχουν καταστραφεί από μια κακή μελωδία, όπως και το αντίθετο. Το παν είναι και ο στίχος και η μουσική να βρεθούν σε μια αρμονική σύνθεση και να δημιουργηθεί ένα τραγούδι που θα μείνει.
«Γίναν όλα δυνατά, τα αδύνατα…». Εσείς έχετε κάνει πράγματα που φαίνονταν αρχικά να είναι αδύνατα;
Το ότι είμαι τραγουδίστρια είναι ένα «αδύνατο» που μπόρεσα να καταφέρω. Δεν ήταν στις προθέσεις μου όλο αυτό, ήταν κάτι το οποίο προέκυψε. Για εμένα, ο στίχος λέει πως δεν υπάρχουν πράγματα αδύνατα, όλα μπορούν να γίνουν. Υπάρχει η θέληση, η απόφαση και ο στόχος. Όταν αυτά δρουν μαζί, μπορείς να καταφέρεις πράγματα που για άλλους είναι εξωπραγματικά.
Νιώθετε δυνατή στον χώρο; Πατάτε γερά στα πόδια σας;
Πιστεύω πως πίσω από κάθε τέχνη, όχι μόνο στο τραγούδι αλλά και στη λογοτεχνία, στην αρχιτεκτονική ή στη ζωγραφική, βρίσκονται άνθρωποι όντως πολύ δυνατοί. Όμως η δύναμη πάντα έχει να κάνει με την απόφαση. Πρέπει να έχεις αποφασίσει το στόχο σου και να ξέρεις πως αν δεν πας εκεί, δεν θα πας πουθενά. Στη συγκεκριμένη περίπτωση πρέπει κανείς να έχει πάρει αποφάσεις σχετικά με το πώς θέλει να τον ξέρει και να τον θυμάται ο κόσμος. Αυτό σημαίνει δύναμη, να μπορείς να κρατήσεις τον δρόμο σου εκεί που θέλεις. Βεβαίως αυτό μπορεί και να μην σε βγάλει πουθενά.
Νιώσατε ποτέ ότι πάτε να παραστρατήσετε; Να βγείτε από τον δρόμο σας ή να γυρίσετε πάλι στην αρχή;
Το να γυρίζει κανείς εκεί απ’ όπου ξεκίνησε μπορεί και να μην είναι παραστράτημα. Ίσα- ίσα μπορεί να δείξει και σοφία. Παραστράτημα είναι να κάνεις κάτι που δεν θέλεις στο όνομα μας ενδεχόμενης επιτυχίας, κάτι που να το μετανιώσεις στη συνέχεια. Όχι, δεν έχω κάνει κάτι τέτοιο και νιώθω τυχερή.
Σε παλαιότερη συνέντευξη έχετε πει ότι μια καριέρα χτίζεται στο «όχι». Πολλοί καλλιτέχνες ξεκινούν με άριστες προοπτικές και καταλήγουν έξω από τους στόχους τους. Ποιο είναι το μεγάλο «όχι» που πρέπει να πει ένας νέος καλλιτέχνης που ξεκινά σήμερα μια πορεία στο τραγούδι για να τα καταφέρει;
Χτίζεται κυρίως με τις επιλογές, αλλά πρέπει κανείς να είναι αποφασισμένος να πει και πολλά «όχι». Όλοι έχουμε αρνηθεί πράγματα στη ζωή μας που μας οδήγησαν άλλες φορές σε επιτυχία και άλλες σε αποτυχία. Δεν υπάρχει το μεγάλο «όχι», αυτά είναι πράγματα εσωτερικά του καθενός. Το πιο σπουδαίο είναι να πάρει την απόφαση, όπως είπαμε και πριν, για αυτό που θέλει να κάνει για να μην ξεφύγει από την πορεία του. Παρακολουθώντας μια βραδιά ποίησης που είχε γίνει στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, αφιερωμένη στον Μιχάλη Γκανά, ο ίδιος ρωτήθηκε πώς ένας ποιητής καταφέρνει να γίνει «μεγάλος ποιητής» και πώς ένας άλλος με τις ίδιες προοπτικές δεν αντέχει στον χρόνο. Δεν υπάρχει απάντηση. Αυτό είναι κάτι τελείως υποκειμενικό, που δεν υπάρχει τρόπος ούτε να το συζητήσει κανείς, ούτε να το κατευθύνει. Είναι κάτι εσωτερικό, κάτι δικό του. Εν ολίγοις ή είναι κανείς ή δεν είναι.
Παρακολουθώντας τη δισκογραφική σας πορεία συναντάμε αρκετές ζωντανές ηχογραφήσεις, όταν άλλοι συνάδελφοί σας έχουν μία ή καμία. Είναι κάτι που σας αρέσει και το επιδιώκετε; Να ηχογραφούνται ζωντανά οι παραστάσεις σας;
Το ξεκίνημά μου έγινε με τις ζωντανές ηχογραφήσεις της Οπισθοδρομικής Κομπανίας κι επίσης το live είναι κάτι που ξέρω πολύ καλά. Η ζωντανή ηχογράφηση εμπεριέχει ένα αίσθημα που δεν έχει η ηχογράφηση στο στούντιο και κυρίως το κλίμα που διαμορφώνει το κοινό. Για μένα είναι κάτι πολύ οικείο κι αν είμαι από τους τραγουδιστές που βγάζουν πολλές ζωντανές ηχογραφήσεις είναι γιατί αν κάτι είναι καλό, πρέπει να αποτυπωθεί, πρέπει να μείνει. Η σκηνή είναι ένας κόσμος ολόκληρος με πολλά τραγούδια που μπορεί και να μην είναι δικά σου και άλλες ξεχωριστές διασκευές.
Βλέπουμε επίσης δύο συλλογές παλιότερων τραγουδιών σε μικρό χρονικό διάστημα: το «Δρόμοι Παράλληλοι» που είναι ουσιαστικά η σούμα των περισσότερων συμμετοχών σας σε δίσκους άλλων και το «Δυνατά- Δυνατά» που είναι οι καλύτερες στιγμές από το σύνολο της πορείας σας. Αυτό έχει κάτι από το αίσθημα του απολογισμού. Κλείνει κάποιος κύκλος;
Κοιτάζω πίσω και κάνω απολογισμούς συνεχώς, όμως δεν είναι ότι κλείνει κάποιος κύκλος. Απλά έγινε μια επιλογή τραγουδιών η οποία ήταν επιθυμία της εταιρίας εδώ και μερικά χρόνια. Ομολογώ δε, ότι δεν είχα και μεγάλη συμμετοχή στην ανθολόγηση γιατί μου ήταν πολύ δύσκολο να επιλέξω ανάμεσα σε τόσα τραγούδια.
Μιας και μιλάμε για απολογισμούς ποια νιώθετε πως ήταν η κορυφαία σας στιγμή;Η πρώτη μου στιγμή στο πατάρι μαζί με την Οπισθοδρομική Κομπανία και τον Διονύση Σαββόπουλο. Από εκεί και πέρα υπάρχουν πολλά πράγματα που έχουν συμβεί και θεωρώ ότι ήταν πολύ σημαντικά, όπως όταν ανέλαβα την πρώτη μου παραγωγή, το «Μένω Εκτός», όταν ξεκίνησα μόνη μου τις συναυλίες, οι πρώτες μου συναυλίες στο εξωτερικό και όταν αρχίζουν οι εμφανίσεις το 1992 στον Απόλλωνα, που επιμελούμαι για πρώτη φορά ολόκληρο το πρόγραμμα.
Στις εμφανίσεις σας στο εξωτερικό πώς αντιδρά το ξενόγλωσσο κοινό στα ελληνικά τραγούδια;
Καταρχήν, στις χώρες που επισκέπτομαι το κοινό είναι εξοικειωμένο κοινό στο άκουσμα μιας διαφορετικής μουσικής, ένα κοινό με εμπειρία στο άκουσμα ξένης μουσικής από διαφορετικές κουλτούρες. Αυτό μου δίνει και μια απίστευτη χαρά, επειδή δεν καταλαβαίνει τους στίχους, να αντιλαμβάνεται μόνο το αίσθημα του ερμηνευτή και ό,τι γίνεται πάνω στη σκηνή, των μουσικών, του ήχου που προτείνεται ομαδικά. Καλείται να μεταφράσει περισσότερο ένα αίσθημα παρά τα λόγια που ακούει. Το γοητευτικότερο σε αυτή την ιστορία είναι πως κάποιοι Ισπανοί αποφάσισαν κι έμαθαν ελληνικά με αφορμή τα τραγούδια, παρόλο που στην παράδοση δεν συγγενεύουμε πουθενά.
Ας δούμε λίγο τις συνεργασίες σας. Υπάρχει κάποια συνεργασία που να ξεχωρίζετε, που να θεωρείτε πιο σημαντική;
Ας μιλήσουμε καλύτερα για συναντήσεις ανθρώπων, εκείνες είναι που διαμορφώνουν τον άνθρωπο. Όλες οι συναντήσεις είναι σημαντικές, ακόμα κι αυτές που δεν είχαν διάρκεια, τόσο στη δουλειά μας όσο και στη ζωή μας. Δεν υπάρχει κάποια που να ξεχώρισα γιατί όλες ήταν εξαιρετικά σημαντικές για εμένα. Είτε όταν συναντιέσαι με ανθρώπους δυνατούς είτε με πολύ αδύναμους, πάντα κάτι μαθαίνεις.
Φέτος το χειμώνα σας βρήκαμε να συναντιέστε επί σκηνής με την Δήμητρα Γαλάνη, σε ένα από τα πιο επιτυχημένα προγράμματα του χειμώνα. Μιλήστε μας λίγο γι’ αυτή την συνάντηση.
Με την Δήμητρα γνωριζόμαστε αρκετά χρόνια και μπορώ να πω ότι μια συνεργασία ήταν αυτονόητη. Έχουμε μοιραστεί και διάφορες εμπειρίες, όπως να τραγουδάμε για μια δουλειά του Μάνου Χατζιδάκι. Επίσης η Δήμητρα ήταν εκείνη που μου έφερε το «Μένω εκτός» το οποίο εκείνη την εποχή το μετέδιδε συχνά ο Ξενοφώντας Ραράκος από το ραδιόφωνο. Κυκλοφορούσε ως ορχηστρικό από τους Night Ark, το συγκρότημα του Αρμένιου δημιουργού Ara Dinjian, που έχει γράψει τη μουσική. Πριν από δύο τρία χρόνια λοιπόν της είχα προτείνει να παίξουμε μαζί σε ένα ζωντανό πρόγραμμα, όμως προέκυψαν υποχρεώσεις κι έτσι είπαμε να το αφήσουμε για λίγο αργότερα, πράγμα που συνέβη φέτος στο Rex.
Στο πρόγραμμα διακρίνει κανείς πολλά σημεία δοκιμασμένα στο χρόνο, όπως τα γνωστά λαϊκά σαν το «Θέλω κοντά σου να μείνω». Δεδομένου ότι το σχήμα θεωρούταν εκ των προτέρων επιτυχημένο, γιατί δεν σκεφτήκατε να συμπεριλάβετε τραγούδια που δεν έχουν ακουστεί τόσο ώστε να τα γνωρίσει ο κόσμος;
Αυτό το πρόγραμμα από την αρχή είχε ένα σκοπό: από το ξεκίνημα της βραδιάς μέχρι το τέλος να τραγουδάμε παρέα με τον κόσμο. Όλα τα τραγούδια που περιλαμβάνονται είναι τραγούδια που φέρνουν πιο κοντά το κοινό και δημιουργούν ένα αίσθημα χαράς, κεφιού και συμμετοχής. Θέλαμε να γίνει μια γιορτή. Νομίζω λοιπόν ότι πέτυχαν το σκοπό τους. Από εκεί και πέρα η καθεμιά όταν τραγουδάμε μόνες μας φυσικά και λέμε τραγούδια λιγότερο γνωστά.
Είδαμε και κάποια πράγματα που δεν τα έχουμε ξαναδεί σε ζωντανό πρόγραμμα και δει, ενός τόσο μεγάλου σχήματος. Όπως για παράδειγμα το παιχνίδι με το καραόκε και τη συμμετοχή μιας κοπέλας σε ρόλο dj μαζί σας στη σκηνή.
Το καραόκε ήταν μια καινούργια ιδέα για να συμμετάσχει περισσότερο το κοινό. Επίσης έχουμε να κάνουμε με τη Δήμητρα η οποία απελευθερώνεται πολύ πάνω στη σκηνή και κάνει πλάκα αυτοσχεδιάζοντας. Αυτό έδινε αφορμές πολλές. Σε άλλους άρεσε η ιδέα, σε άλλους όχι. Αν και είναι λίγο παρεξηγημένο, εγώ βρίσκω τη διαδικασία του καραόκε πολύ όμορφη. Είναι κάτι πολύ παρεΐστικο, μια στιγμή πραγματικής χαλάρωσης και είπαμε να το επιχειρήσουμε. Προσωπικά το χαίρομαι πάρα πολύ. Όσον αφορά την κοπέλα που εμφανίζεται σε ρόλο dj, είναι η Γιώτα Κοτσέτα που είναι ραδιοφωνική παραγωγός στον cosmos fm, επίσης έχει γράψει και στίχους σε ένα τραγούδι μου, το «Καρφωτή». Πρόκειται λοιπόν για ένα μουσικό διάλογο ανάμεσα σε εμάς και την dj: βάζει η Γιώτα ένα τραγούδι κι απαντάμε εμείς με ένα άλλο, ελληνικό ή ξένο. Κι όλο αυτό έχει μια αίσθηση πάρτυ, όπως παλιότερα που χωριζόταν η παρέα σε δύο ομάδες και ανταλλάσσανε τραγούδια μεταξύ τους.
Επίσης έχετε μια εξαιρετική έναρξη.
Η έναρξη ήταν μια ιδέα της Δήμητρας. Είχε δει μια εικαστική έκθεση με σκιές στο εξωτερικό και γυρνώντας το συζητήσαμε για το πώς θα μπορούσαμε να προσαρμόσουμε κάποια πράγματα στην δική μας παράσταση.
 |
| Ελευθερία Αρβανιτάκη και Δήμητρα Γαλάνη στο Rex |
Έχω παρατηρήσει όσον αφορά το κοινό, πως έχετε μια αδυναμία στον εξώστη.
Έχει πάθος ο εξώστης. Όταν ο άλλος είναι τόσο μακριά, δεν έχει το προνόμιο την ώρα που τραγουδάς να σε κοιτάξει στα μάτια, αλλά έχει το αίσθημα της μουσικής που του μεταδίδεις. Επίσης στον εξώστη πάντα ανάβουν αναπτήρες ή κινητά σαν να λένε «είμαστε εδώ». Όλες οι σχέσεις από απόσταση έχουν κάτι το γοητευτικό, επιστρατεύεται η φαντασία και η μεγάλη ανάγκη για επικοινωνία.
Μιας και το περιοδικό μας εκδίδεται διαδικτυακά και η επικοινωνία εκεί είναι λίγο διαφορετική, ποια είναι η δική σας σχέση με το ίντερνετ;
Το διαδίκτυο είναι ένας καινούργιος και πολύ γοητευτικός κόσμος. Είναι ένας κόσμος που έχει το κέντρο του στην επικοινωνία και μπορείς μέσα από αυτό να κάνεις πάρα πολλά πράγματα: να βρίσκεσαι σε όποια γωνιά του κόσμου θέλεις, να παρακολουθείς όσα συμβαίνουν, να επικοινωνείς. Μπορείς βέβαια να χαθείς πολύ εύκολα αλλά δεν παύει να είναι εργαλείο. Δυστυχώς δεν έχω τον χρόνο να ασχοληθώ όσο θα ήθελα.
Με την προσωπική σας ιστοσελίδα ασχολείστε; Την επισκέπτεστε;
Όχι πολύ συχνά. Μπαίνω μόνο για να απαντήσω σε κάποια μηνύματα που λαμβάνω. Αλλά είμαι τυχερή γιατί έχω πολύ καλούς συνεργάτες που δουλεύουν γι’ αυτήν.
Στη σελίδα σας υπάρχει κι ένα τραγούδι με τον Λαυρέντη Μαχαιρίτσα με τίτλο «Κλείσε την τηλεόραση». Κυκλοφόρησε δισκογραφικά;
Το τραγούδι αυτό έγινε με αφορμή τη συνεργασία μας στο VOX και μεταδόθηκε μόνο μέσω των ραδιοφωνικών σταθμών, δεν υπάρχει σε κάποιον δίσκο. Άρα μπορείτε να το ακούσετε μόνο μέσω της σελίδας στην κατηγορία «Αποκλειστικότητες».
Θα διακινούσατε ποτέ τα τραγούδια σας αποκλειστικά στο διαδίκτυο.
Έτσι κι αλλιώς διακινούνται στο διαδίκτυο δωρεάν αλλά και επί πληρωμή σε μερικές σελίδες. Αλλά επειδή όλη η δισκογραφία φαίνεται να καταλήγει εκεί, κάποια στιγμή θα αναγκαστούμε να προσαρμοστούμε με την εποχή. Στην Ελλάδα βέβαια αυτός ο τρόπος ακόμα δεν έχει πάρει τη θέση του, ίσως γιατί δεν υπάρχει προστασία. Σε λίγο καιρό θα αρχίσει να συμβαίνει και στη δική μου σελίδα, να μπορείς να αγοράζεις ηλεκτρονικά τη μουσική παράλληλα με την κυκλοφορία της στα δισκοπωλεία.
Το MusicHeaven το έχετε επισκευθεί;
To Βρίσκω εξαιρετικό, έχει πολύ ενδιαφέρον. Βέβαια πάντοτε υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης σε ό,τι κι αν κάνουμε όλοι μας, νομίζω όμως ότι παίζετε έναν σημαντικό ρόλο στην ενημέρωση με την μεγάλη επισκεψιμότητα που έχει η σελίδα σας, με κόσμο που παρακολουθεί, εκφράζεται και «παίρνει και γραμμή» για το τραγούδι. Επίσης ξέρω πως υπάρχει και κόσμος που μέσα από τη σελίδα σας προσπαθεί να προωθήσει τη δουλειά του και να την κάνει γνωστή κι αυτό είναι ένα από τα επόμενα στάδια της δισκογραφίας. Καλλιτέχνες που δεν έχουν την προσοχή των εταιριών, γιατί πλέον εκείνες δεν επενδύουν σε νέα πρόσωπα, απευθύνονται σε σελίδες όπως εσείς. Είναι σαν να καλείστε να παίξετε τον ρόλο των εταιριών σε κάποια θέματα.
Πολλοί βλέπω να ακολουθούν και μια παλιά διαδρομή που κόντεψε να ξεχαστεί: πολλές εμφανίσεις σε μικρούς και ζεστούς χώρους και αργότερα έρχονταν οι δισκογραφικές προοπτικές.
Αυτό που συνέβαινε πιο παλιά είναι πως δοκίμαζαν τα καινούργια τους τραγούδια στις μπουάτ που εμφανίζονταν, για να δουν την απήχηση του κόσμου. Υπάρχουν πολλά μικρά μπαράκια, ειδικά τα τελευταία χρόνια, που φιλοξενούν νέους που προβάλουν και δικά τους τραγούδια. Μικρά γκρουπάκια που μαζεύονται και παίζουν μουσική. Αυτό είναι και το πιο σωστό, ένα τοπίο το οποίο θα γεμίσει.
Τι θα ευχόσασταν στον κόσμο του MusicHeaven που σας διαβάζει τώρα;
Εύχομαι να συνεχίσετε να προσφέρετε πληροφόρηση πάντα σωστή κι ελεγμένη, γιατί το διαδίκτυο εγκυμονεί και παγίδες. Είναι σημαντικό να δίνετε μέσα από τη σελίδα σας την ελευθερία σε όποιον επιθυμεί να εκφράζεται με τον τρόπο που μπορεί. Κι επειδή το ελληνικό ραδιόφωνο όπως προείπαμε είναι λίγο-πολύ κατευθυνόμενο, εσείς έχετε μεγάλη ευθύνη παίζοντας τον αντίθετο ρόλο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου