Μάνος Ξυδούς

Το βιογραφικό του δεν μοιάζει με τα συνηθισμένα βιογραφικά. Δεν έχει σταθερή πορεία, δεν έχει στεγανά και αποκλειστικότητες, και προ πάντων, απέχει πολύ από τον όρο «εξειδίκευση». Κλητήρας για τις εξωτερικές δουλειές στην Columbia κι έπειτα παραγωγός της, φοιτητής στην Ανώτατη Σχολή Οικονομικών Επιστημών, σπουδαστής Marketing, DJ σε μαγαζί της Πλάκας, παίκτης του μπάσκετ (!), Marketing Director και στη συνέχεια παραγωγός στη Minos EMI, βασικό μέλος σε ένα από τα σημαντικότερα συγκροτήματα που έχουν περάσει από την Ελλάδα, τους Πυξ Λαξ, στιχουργός, συνθέτης, ερμηνευτής, performer…Τελικά ποιος είναι ο Μάνος Ξυδούς; Ποιο το στίγμα του στο ελληνικό τραγούδι; Σε μια πορεία που ισορροπεί γοητευτικά (κι αλήτικα) ανάμεσα σε διαφορετικά είδη μουσικής, όλα τα παραπάνω μόνο αδιάφορους δεν μπορούν να μας αφήσουν. Με καταβολές που ξεκινούν από εκείνη τη ροκ εφηβεία που «ψευτομιλούσε αγγλικά» (φράση από συνέντευξη της Χάριτος Ποντίδα με τον Μ.Ξ) και τα άπιαστα όνειρα της ξένης ροκ σκηνής, για να καταλήξουν στην παρεξηγημένη ελληνική δισκογραφία, ο Μάνος Ξυδούς διατηρεί το μέτρο του, έχοντας το «γνώθι σ’ εαυτόν» και πορευόμενος δημιουργώντας. Μπορεί το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα να έχει ανθίσει μεγάλη ποικιλία από άνθη, όμως η ρίζα του είναι λαϊκή. Κι αυτό γιατί, εξετάζοντας τα τραγούδια που έχει αφήσει στο πέρας αυτών των δύο δεκαετιών, διαπιστώνουμε ότι δεν πραγματεύεται τίποτε λιγότερο από τον καθημερινό άνθρωπο, τα εκάστοτε παθήματά του, τις εσωστρεφείς και τις εξωστρεφείς του λειτουργίες. Φυσικά, έτσι όπως εκείνα λαμβάνουν χώρα κάτω από πραγματικές συνθήκες: στο δρόμο, στη γειτονιά, στον έρωτα που δεν ορίζεται με ακρίβεια, στον κόσμο που μυαλό δε βάζει, στην κοινωνία που διστάζει και στα καλύτερα που πάντοτε προσμένουμε.

Η αρχή για τη δημιουργική και μουσική του πορεία γίνεται το 1983, με το τραγούδι Sandrina. Μαζί με την μπάντα του, τους Dreamers and The Full Moon, βιώνουν την πρώτη τους επιτυχία και μάλιστα με αγγλικό στίχο. Το συγκρότημα εμφανίζεται φορώντας κουκούλες (!) κι έτσι το κοινό αγνοεί τα πραγματικά πρόσωπα των μουσικών, οι οποίοι υπογράφουν με ψευδώνυμα. Πίσω από τον ερμηνευτή Banana Moon κρύβεται φυσικά ο Μάνος Ξυδούς. 

Το 1990 συμμετέχει στην πρώτη δισκογραφική απόπειρα των Πυξ Λαξ με τίτλο «Τι άλλο να πεις πιο απλά», οι οποίοι τότε ξεκινούσαν τα δικά τους αβέβαια βήματα με έναν ήχο ποπ κι έναν στίχο που διέφερε κατά πολύ από τα ακούσματα της εποχής. Έναν στίχο απλό και όχι απλοϊκό, του οποίου τον χαρακτήρα φαίνεται να δηλώνει ξεκάθαρα κι απ’ την αρχή το τραγούδι του Μάνου Ξυδού, «Μαραμπού»: «Έλα λίγο πιο κοντά πες μου την αλήθεια/ κλισέ τα μάτια σου και πετά μακριά/ άσε την κυβέρνηση να λέει παραμυθία/ κλισέ την φλόγα στη καρδιά./ Δεν γράφω στίχους για ξενέρωτα κορίτσια/ δεν τραγουδάω γι αγοράκια εραστές/ είναι η καρδιά μου του δρόμου η συνήθεια/ κι έχω κι εσένα να μου λες…». Η μεγάλη επιτυχία του δίσκου όμως γίνεται το «Με στέλνεις» σε μουσική Μάνου Ξυδού και στίχους Μπάμπη Στόκα.

Ένα χρόνο μετά και στο ίδιο περίπου ύφος κυκλοφορεί ο δίσκος «Ζόρικοι Καιροί», στο οποίο καταθέτει το τραγούδι «Πούλα με» που διατηρεί τη δυναμική του μέχρι σήμερα στο ακέραιο. Η μεγάλη έκπληξη και οι πρώτες αντιδράσεις (τόσο θετικές όσο και αρνητικές) έρχονται το 1993 με τον δίσκο «Ο ήλιος του χειμώνα με μελαγχολεί», όπου ο Μάνος Ξυδούς επιστρατεύει τα λαϊκά του ένστικτα γράφοντας μεταξύ άλλων το «Ζεϊμπέκικο της Αθήνας», το «Χάθηκες αλήτισσα» αλλά και το επίμαχο «Άστη να λέει» το οποίο ερμηνεύει ο Βασίλης Καρράς, ένας τραγουδιστής που μέχρι τότε δεν τεμνόταν σε κανένα σημείο με τη σχολή που θεωρητικά εκπροσωπούσαν οι Πυξ Λαξ. Παρ’ όλες τις αρνητικές κριτικές των ανθρώπων της δισκογραφίας, η συνεργασία αυτή τυγχάνει μεγάλης αναγνώρισης, συγκεντρώνοντας γύρω από το συγκρότημα ένα κοινό που έτρεφε μεγάλο σεβασμό για το λεγόμενο «έντεχνο» τραγούδι, χωρίς κατ’ ανάγκη να απορρίπτει τους εκφραστές του λαϊκού τραγουδιού της εποχής. Έτσι, το 1994, ο δίσκος «Για τους πρίγκιπες της δυτικής όχθης» γίνεται χρυσός ανοίγοντας τον δρόμο για τις μεγάλες σκηνές. Εδώ ο Μάνος Ξυδούς, κάνει το ερμηνευτικό του ντεμπούτο με τους Πυξ Λαξ στο τραγούδι του Φίλιππου Πλιάτσικα «Χωρίς ντροπή». 

Ο δίσκος «Ο μπαμπούλας τραγουδάει μόνος τις νύχτες» αποτελεί άλλο ένα σημείο καμπής τόσο για το συγκρότημα όσο και για τον ίδιο τον Ξυδού. Περιέχονται τραγούδια σταθμοί όπως το «Ποδήλατα δίχως φρένα», ενώ πλέον ο ίδιος θεωρείται υπολογίσιμη δύναμη στην ερμηνεία η οποία μοιράζεται δια τρία. Μέχρι τότε βασικός ερμηνευτής θεωρούταν ο σπουδαίος Μπάμπης Στόκας. Η λαϊκή νότα που ο Μάνος Ξυδούς είχε προσδώσει στον ποπ χαρακτήρα της μπάντας κατά το παρελθόν, κάνει χώρο για τα ροκ στοιχεία, τα οποία πλέον θα τον καθιερώσουν στη συνείδηση του ακροατή ως «τον ροκά της παρέας». Στον αντίποδα βρίσκονται ο μελωδικός Φίλιππος Πλιάτσικας και ο λαϊκότροπος Μπάμπης Στόκας, που συμπληρώνουν το δημιουργικό και ερμηνευτικό τρίπτυχο, παράγοντας μια παράξενη ισορροπία και καλύπτοντας εκ διαμέτρου αντίθετες μουσικές φόρμες. Οι δυναμικές ζωντανές εμφανίσεις του Ξυδού, με τις χαρακτηριστικές ερμηνείες, η βραχνάδα και η τραχύτητα στη φωνή καθώς και οι κινήσεις δίνουν την αίσθηση πως αυτός ο άνθρωπος έρχεται κατευθείαν από την εποχή του γνήσιου Rock n’ Roll. 

Εκείνη την περίοδο αρχίζουν οι μεγάλες συνεργασίες και οι συμμετοχές σε δίσκους τρίτων. Από τον Γιώργο Νταλάρα (Μια βραδιά στο Λεβερκούζεν) και τους κορσικανούς I Muvrini (Κάνε κάτι και για σένα), στο Νίκο Νομικό (Θέλω τα μάτια της να τα ξεχάσω) και τον Δημήτρη Μητροπάνο (Τα κόκκινα τα μπλουζ), ο Μάνος Ξυδούς γράφει τραγούδια που θα σχηματίσουν ένα πλέγμα το οποίο θα αγκαλιάσει, υπό τη μορφή μουσικών καταβολών, μια νεότερη γενιά δημιουργών κι ένα κοινό χωρίς παρωπίδες . 

Το 1999 θα σφραγιστεί με τον ίσως καλύτερο δίσκο του συγκροτήματος. Το «Υπάρχουν χρυσόψαρα εδώ;» θα γίνει τρεις φορές πλατινένιο. Ζωντανά ηχογραφημένα, στην πλειοψηφία τους, τραγούδια, συν μερικά που ακούγονται για πρώτη φορά. Μεταξύ αυτών, το ομότιτλο, το «You get in love» και το «Μέλυδρον» που φέρουν την υπογραφή του Μάνου Ξυδού. Έπειτα η πορεία του συγκροτήματος φαίνεται να βαίνει επάξια προς το τέλος της. Οι δίσκοι αποκτούν ένα πιο καθαρό, ηλεκτρικό ύφος. «Τα δοκάρια στο γρασίδι περιμένουν τα παιδιά» ( 2001) και «Χαρούμενοι στην πόλη των τρελών» (2003) είναι οι τελευταίες πρωτότυπες παραγωγές στις οποίες ο Μάνος Ξυδούς συμμετέχει ως τρίτος, ίσος πόλος με σπουδαία τραγούδια και δυνατές ερμηνείες. Το 2004, με τρεις sold out συναυλίες στο θέατρο του Λυκαβηττού κι έναν live διπλό δίσκο, η μπάντα αποχαιρετά το κοινό της, με τη συνέχεια να περνά στα χέρια του καθενός ξεχωριστά. 

Στην μοναχική πορεία του ο Μάνος Ξυδούς ίσως να μην πέτυχε την ακροαματικότητα που του αναλογούσε ως μέλος των Πυξ Λαξ (ποιος από τους υπόλοιπους άραγε την πέτυχε;). Εξάλλου οι συνθήκες στο κύριο μέσο μετάδοσης των τραγουδιών, το ραδιόφωνο, έχουν αλλάξει πολύ. Κατάφερε όμως να διατηρήσει τη συνέπεια που τον χαρακτήριζε απέναντι στα πράγματα. Κι όντως, στους προσωπικούς δίσκους που ακολούθησαν- από τον «Κανάστα» (2005) μέχρι τον «Τ’ αστέρια θα’ ναι πάντα μακριά» (2008)- έντονα διακρίνεται το καλλιτεχνικό του έρμα, οι καλλιτεχνικές του καταβολές που κρατούν την ισχύ τους από το ξεκίνημα, η διάθεση για ειλικρίνεια και η τάση για τοποθέτηση. Σαφώς πιο εσωστρεφής, μα αναμφίβολα με έναν πυρήνα λαϊκό, κοντά στον άνθρωπο. 

Ο Μάνος Ξυδούς μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια κατάφερε να συμπεριλάβει στα τραγούδια του την ανάγκη για δυναμισμό, προβληματισμό και ουσία, απαλλαγμένη από βαριά φορτία επιτήδευσης. «Όπως τα καλύτερα γκολ μπαίνουν με τρεις πάσες, έτσι και τα καλύτερα τραγούδια γράφονται με τρία ακόρντα»…Εξάλλου η ομορφιά κρύβεται στην απλότητα. Κυρίως όμως με τη στάση του, έδειξε και δείχνει την ανάγκη για δημιουργικές παρέες. Γιατί, όπως λέει και ο ίδιος, πάντοτε λειτουργούσε καλύτερα μέσα σε σύνολα ανθρώπων. Και ίσως εκεί κρύβεται το μυστικό μιας ουσίας που το ελληνικό τραγούδι αναζητά εδώ και καιρό. 

*Άρθρο που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό 

Όασις το Μάρτιο του 2007.
Η κηδεία σήμερα στις 17.00 

στους Άγιους Ανάργυρους.